Паэзія розных гадоў
вернуться

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч
Шрифт:

Воўк

Сaмцы сціснула пасткаю лапу. Пахла дымам далёкіх стрэх. Воўк кусаў акрываўленай зяпай Сталь халодную, мерзлы снег. Толькі ранкам яе пакінуў І кружыў сярод бліжніх лоз Адзінокі, як месяц над нівамі, У траскучы гэты мароз. Людзі ўдзень прыйшлі да адрынутай І яе, заўважыўшы след, Як жывую прынаду пакінулі Ў дзень апошні глядзець на свет. І ўвесь дзень мільгацеў за аблогай, Дзе спляліся хмызы, як паркан, Цень вялізнага, цень сівога, Цень самотнага ў свеце ваўка. Калі ж ноч сняжком лебядзіным Закурыла на стужкі дарог, Ён прыйшоў з бяспечнай лагчыны І на снег поруч з ёю лёг. Занурыўшыся, думаў сурова, Быццам спаў, - ды спакойна так, - Толькі ціха ўздрыгвалі бровы Жаўтаплямыя, бы ў сабак. Поруч з ёю, яшчэ не памёршай, Ён прыпомніў леташні снег, Сіні месяц, сустрэчу першую, У руі той шалёны бег. Што ж дарэмна выць і бадзяцца? Калі людзі са зброяй прыйшлі, Ён не мог, не жадаў падняцца І пакінуць яе на зямлі. Ён глядзеў не змаргнуўшы ў рулю, Ён маўчаў, не дыхаў, не соп, Узяўшы гарачую кулю У шырокі пукаты лоб. 

Песня пра асколак

"Хлопча мой, мы ніколі не будзем з табой Блукаць па свежай траве: Адгрымеў і забыўся далёкі бой, А асколак пад сэрцам жыве. Каля сэрца, ў цёплай сумцы яго - Ён лічыць кожны удар. Мне шкода, мне шкода шчасця твайго, Абарваных жалезам мар". Так сказала яна. І голас мой Абарваўся ад чорнай тугі... Ты свецік мой, ты званочак мой. Ты клёнік мой дарагі. О, вайна, акопны смурод баёў, О, адроддзе пекла і зла, Нават мёртвай - ты знішчыла шчасце маё, Нават здохлай - гора дала! Чорны цень твой на кволых дзяўчынак упаў, Ўсё забіў, запаскудзіў вакол. Прыбіць бы, сволач, цябе да слупа І ў глотку асінавы кол! Не трэба, каб золкі спусціўся туман. Паўстань, пераможны дзень. Для кахання майго заслоны няма. Я хачу. І адступіць цень. І цябе з тваёю мужнай тугой Сагрэе мая рука, І асколак ты выплачаш з сэрца свайго, Як выплакаў казачны Кай. Не трэба, не трэба сумных вачэй, Не трэба пакут і няўдач. Не трэба, не трэба сагнутых плячэй. Любая, светлая, плач. Як царэўна плача, як сонца праз дождж, Як расы ружавеючай дым, - І адступіць боль, і апусціцца нож, Узняты над сэрцам маім. Я вып'ю слёз тваіх цёплую соль, Я згару на тваім агні. Ты чуеш? Сталь тае, сплывае, як боль, Ад кахання, ад цеплыні. Любая, сэрца маё не трывож. Што гэта? Ў сне ці не ў сне?.. Слёзы, слёзы, сярэбраны дождж, Ад якога кветкам квітнець. У радасці яснай за нас з табой На нябёсах нап'юцца багі. Ты месячык мой, гномік мой, Ты - жаўранак мой дарагі. 

"Ты - нечаканая радасць..."

Ты - нечаканая радасць, Ты - ночы ласкавай крок. Пяшчотны вус вінаграда Месяц крануў за бок. Крануў і вусікі звесіў І, звыклы ў жыцці да ўсяго, Нізкі чырвоны месяц Спыніўся паслухаць яго. Ўюцца вусікі, ўюцца, Месяц чырвоны прыціх. Вочы твае смяюцца Ля самых вачэй маіх. І я, прыціхлы, спайманы, І роўны сотням багоў Адчуваю ў сэрцы, як рану, Словы кахання твайго. 

Мова

Янку Брылю

Ёсць паданне вякоў, што разбурыць калісь Вавілонскую Вежу Адам І няўмольна сальюцца мовы зямлі У адну, няродную нам. І мая безвыходна пойдзе у змрок, У атрутны, як вечнасць, цень, Трапяткая і сіняя, як васілёк, Гарачая, як прамень. Я ні шчасця, ні будучых дзён не жадзён, Хай пятля, хай памерці ў журбе, Хай не будзе ні шчасця, ні будучых дзён, Калі ў іх не будзе цябе. Сірата па з'едлівай волі багоў, Гінучы мой карабель, Хай не будзе світання ў народа майго, Калі досвіткам здрадзіць цябе. Ад палеткаў райскіх лёгкай ступой, Збочу я да пякельных катлоў, Калі першы жа ангел на мове маёй Мне не скажа: "Братка, здароў". І няхай да мяне не прыйдзе вясна, Песня, шчасце, каханне, спакой, - Ўсё адно не змяняю твой чорны праснак На атруту пшаніцы чужой. Ты мой ясны хлеб і каханы май, Песня продкаў, нашчадкаў палі, Без цябе, не з табой - не патрэбен мне рай На душы. Ў небясі. На зямлі. 

Ленiн калыша дзiця

Ён ідзе па маёй краіне Пушчай, полем, абшарам лугоў, І звісаюць над сцежкай хваіны, Каб закрыць ад дажджу яго. Ён ідзе адзін, без эскорту, Не збівае расу на траве. Палітончык на ім пацёрты, Кепка лёгкая на галаве. Лічыць ён каласы, і магілы, І усмешкі на вуснах братоў. "Што яны без мяне зрабілі? Што тут добра і дрэнна што?" Плач пачуў на вясковай ускраіне. Сон. Бязладдзе. Пусты гараж. Спіць на прызбе бабуля глухая, А дзіця заходзіцца аж. – Ну, не плач ты, гаротны нябога, Мабыць, ясляў няма? Дарма. Ён шукае ў кішэнях - нічога, Ні цукерак, ні цацкі няма. А дзіця падымае ён, дужы, Як мужчыны бяруць заўжды, І зрывае хлопчыку ружу У вясёлкавых кроплях вады. – Не сярдуй, сынок сінявокі, Ў гэтай кветцы зямное цяпло. Я ж прыйшоў з часіны далёкай, Калі нам не да цацак было. Бач, святло гуляе па лісцях, Адусюль праганяе змрок. Добрым будзь, як бацька калісьці, Цёплым будзь, як сонца, сынок, Будзь бясконца да ўсіх чалавечным, Будзь ласкавым, як светлы май, Падазрэннямі недарэчнымі Чалавека не абражай. І за гэта - радзіму свабодную Я аддам табе ў вечны дар: Землі, пушчы, светлыя воды І сусвету бясконцы абшар. Па дузе у бязмежнасць сінюю Карабель з зямлі паляціць. Будзе маці чакаць няспынна, Ганарыцца і слёзы ліць. Мы заўчасна ў жыцці сівелі, Кулі неслі глыбока ў грудзях, Каб да зорак распалена-белых Ты праклаў незабыўны шлях. Штосьці бабка, брат, шэпча сярдзіта. Ляж у ночвы, сынок, засні. Пастаяў ён і збочыў у жыта І растаў у далечыні. За лясным даляглядам замроеным Хутка сціхнуў далёкі крок, А дзіця ляжыць неспакойна, І смяецца ружовы раток... Толькі бабка здзівілася дужа, Што гарыць барвяным святлом У яго ручанятах ружа, - Без калючак, з гладкім сцяблом. 

Дзяўчаты

На бярвеннях дзяўчаты запелі Пра вячэрнюю стому сваю. Песня ў цемры і кофты белыя Ўсім прахожым іх выдаюць. Я іх бачыў днём на пракосах, У вясёлым звоне зямлі. Нават косы, дзявочыя косы Падвязаць не было ім калі. Падарункі іхнія з вілаў Я хапаў, выводзячы стог, А яны мяне пакацілі І жывым закапалі ў мурог. І цяпер, калі ў росах травы, Тут, са мною, сядзяць яны Вельмі ціхія, вельмі ласкавыя, Як кахання першага сны. Я пайшоў бы ўдваіх з каторай Да ракі праз начныя палі І глядзеў бы з ёю на зоры, Каб цябе не было на зямлі. Ледзьве чутная песня точыцца. Разам з ёю асіны звіняць Пра вярбу ды пра сінія вочы, Пра грывастага ў лузе каня, Пра дурненькую перапёлку, Што гняздо пры дарозе звіла, І пра хлопца, што ноччу золкай Ад сяла ідзе да сяла. Ў іхніх песнях - уся Радзіма, А без гэтага чалавек, Быццам тонкі струменьчык дыму, Што плыве абалоннем рэк. 

Чайка

Проста ў хвалі, што чарадою Гоніць злосны пастух-ветрадуй, Чайка падае перада мною: "Пашкадуй мяне, пашкадуй. Не страляй мяне, чалавеча, Стрэльбу страшную апусці. Сэрца рвецца. На хвалях вецер Грывы белыя закруціў". Супакойся.  Плакаць не трэба. Лі спакойна крыклівы жаль Пад чырвоным, ветраным небам На узгоркі бурыя хваль. Я, каханнем сваім рассталяны, Ўсё жывое шкадую цяпер, І мяне на лясных палянах Не баяцца птушка і звер. І ў руках не стрэльба, а палка, І іду я ў далёкі шлях Ад прыгожай, ад лепшай, ад палкай, Ад пагарды ў шэрых вачах. Я іду спакойна, - ты бачыш, - Мернай, цвёрдай, сялянскай хадой... Толькі часам сэрца заплача, Быццам чайка над сівай вадой. 

Мiмозы

Апошні снегапад забіў марозы, Стаў на халву падобны брудны снег, І раптам залацістая мімоза Галінкі працягнула да мяне. Ва ўсіх прахожых прамакаюць ногі, Бруіцца ля панеляў каламуць, А тут краплінкі сонца залатога За змятую траячку ўсім даюць. Пяшчотны, залацісты пух гусіны. Каму цябе падорыць добры гном? Хіба што гэтай маладой дзяўчыне, Што тузае машынку за акном. У тлуме уваходных і выходных Хай на хвіліну усміхнецца мне, Успомніць пра вясну, пра лес свабодны І адпачынак дасць сваёй спіне. Шуміць па вуліцах халодны вецер, А я прынёс праменні ў цёмны дом, І стала трошкі больш святла на свеце, І ў сэрцы дзеўчыны, што за акном.