Паэзія розных гадоў
вернуться

Караткевіч Уладзімір Сямёнавіч
Шрифт:

Каменныя слёзы

Апоры мастоў, як скалы. Нявы буркатлівы сон. Над Стрэлкай, на захадзе алым Цені рагатых калон. Бялёса. Блакітна. Шырока. Халодная ноч, як дым, І шчасця танюткага крокі Мяшаюцца з крокам маім. Ў сініх лугах, на світанні Ў ззянні вясёлкавых траў Я вырасціў гэта каханне І ў рукі твае аддаў. А заўтра яно знікае Ў паўдзённай чужой старане. Горад, за што ты караеш? За што забіваеш мяне? Заўтра мне распінацца, Тужыць па яму, як калісь, Бо вежам тваім і палацам Справы няма да зямлі. Прыйду наступнаю ноччу, Пабачу ракі свінец І сфінкс халодныя вочы Узніме з вады на мяне. І скажа: "Цёпла на Ніле, А тут халодная золь. Паўсюль аднолькавым пылам Стаюць каханне і боль. І людзям вяртацца не трэба Да любых сэрцу магіл". " - Сфінкс, мы жывём пад небам, Небам песні і небам тугі. Тысячы тысяч світанняў Я сонца чакаю з тугой. Ўся мудрасць твайго маўчання Не варта пакуты маёй". . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . І сфінкс халодны, цвярозы Схіліць сваю галаву, Пакоціць каменныя слёзы, Цяжкія слёзы ў Няву. 

Лятаючы дурань

Ў парку, пад ліхтарамі Клічуць агні да вітрын: "Палёт дагары нагамі! Тры рублі за дзесяць хвілін". Прывязаныя як трэба, Пад крыкі дзяўчат і друзей Людзі ў чорнае неба Лятуць па стромай дузе. Штодзённа ў змроку пахмурным, Звысок аглядаючы свет, Ў касу прыходзіць дурань, Важна купляе білет. І выкладае паважна Схоўшчыку ў мяккі кулак Грошы ў тугім бумажніку, Пропуск і партабак. І выкладае ў прыдачу Дзесяць ключоў да ўсяго: Ключ ад машыны, ад дачы, Ключ ад сэрца свайго. З годна падціснутым ротам Ў неба ўзлятае цень. Дзесяць мінут палёту: Хопіць на цэлы дзень. Ў зорным касмічным пыле Боўтае пяткамі ён, І за спіной, як крылы, Драпавы палітон. Па-над зіхоткім і хмурым Горадам дзіўнай красы Горды лятаючы дурань Проста ў хмарах вісіць. 

Памяць

На чашніцкай зямлі бярозы і дубкі, На чашніцкай зямлі - французскія штыкі. Іржавых ядзер круглыя галовы Ў разор выкідвае нарог суровы. Тут сталі у дванаццатым сцяной, Каб не прайшоў на поўнач Удзіно, Салдат штыком і партызан сякерай Тут затрымалі яраснага звера. І спачываюць ад жыццёвых бур. Тут быў уратаваны Пецярбург. Палацы неўскія не запалалі, Таму што тут крыві не шкадавалі. Самаахвярна людзі збераглі На гэтым полі - Марсавы палі, Пахмурных сфінксаў, што ў тумане млеюць, Юнацтва Пушкіна у ліпавых алеях, Канаўкі Зімняй сонны супакой, Палёт Пятра над гордаю ракой. 

Вулiца Касманаўтаў

У горадзе без тралейбусаў, над імклівай няўмоўчнай ракой, На вуліцы Касманаўтаў - хата маці маёй, На вуліцы Касманаўтаў, дзе ўлетку бубняць чмялі, На самай мне любай вуліцы з усіх, што ёсць на зямлі... Пасталі дамы ў пажары каралавых арабін - Шаснаццаць аднапавярховых і двухпавярховы адзін. А поруч з імі узносяцца над стромай садоў залатых Велічны гмах піўзавода і дом Грамады глухіх. Хто там смяецца з'едліва? Лепей няхай маўчыць! Па гэтым па цёплым пыле я вуды нёс на плячы. Тут маці мая ля брамы, як выплыве месяца рог, Чакае нястомнага сына з далёкіх-далёкіх дарог... Асенняй імжой безнадзейнай і вясной, калі гоняць кароў, Адзіная з тысяч вуліц, ты - святло маё і любоў. Нідзе ў сусвеце не стрэнеш стрэх і кветак такіх, Тут гусі такія паважныя, бы з Марса вывезлі іх, І нідзе не песціў на свеце ніякі вішнёвы сад Такіх немаўлят крыклівых і такіх пяшчотных дзяўчат. Дзяўчат, што ўсю ноч да світання купальскай добрай парой Спяваюць зорныя песні пра вярбу над ціхай вадой. Спявайце, дзяўчаты, спявайце, каб адпачыць салаўю, Пра сон і вільготныя веі, пра апошнюю страту маю... Нябачны нікому на свеце, стаю і слухаю вас, Каб сэрца не сумавала ў чорны паўночны час... Вуліца Касманаўтаў збягае ў лагчыну з гары. Вытокі яе - у горадзе, вусце яе - у Дняпры. Направа - дамы і краны, і шызы з комінаў дым, Налева - Дняпро і абрывы, і аблокі над гэтым усім. Цяпер жа, далёка за поўнач, як згаслі агеньчыкі ўсе, Над ёй беларускае неба ў сваёй адвечнай красе; Зменліва ззяе Капэла, сінее віно ў Каўшах, Шлях Чумацкі віхурыцца пылам, срэбны Батыеў Шлях. Спявайце, дзяўчаты, спявайце - крылаты чакае лёс: З вуліцы Касманаўтаў на срэбны гасцінец нябёс. Дзякуй за адпачынак. Сад зацвіў недарма, Я іду адсюль. Я спяшаюся. Дарозе канца няма. І недзе далёка свеціць, як забыты цёплы маяк, Вуліца Касманаўтаў - пустая калыска мая. 

Мацiцовыя слёзы

Ураджай пагарэў. З працадня - ані шэлега. Вымі бедных кароў, як пустыя збаны... На пясчанай касе ля Збароўскага берага, Быццам рыбы галодныя, дрэмлюць чаўны. За бязглуздасць чыюсьці, грабежную, хвацкую, - Як было не адзін ужо раз, і не два, - І сягоння бакамі адказвае Бацька, Рыбы, дрэвы, нябёсы яго і трава. Цені, белыя цені на водмелях сініх, На плячы даўгазубыя граблі ляжаць. Стогнуць спіны і ціха паўзе над пучынай, Быццам дзіда, цяжкі, трохсажнёвы дзяржак. Граблі шаблямі дно залатое скародзяць І прыносяць "палюддзе" галодным чаўнам: Ясных кропель алмазы, багновак бароды, І бяззубак - па грыўні за кілаграм. У катлах ненажэрных іх вывараць ноччу. Чарапашак ад мяса аддзеліць "кульба". Будуць запінкі для вячэрніх сарочак, А начынне - свінням. Па-братэрску дзяльба. Дзеля гэтага з ранняй да позняй часіны, З салаўінай пары да савінай пары, Як трысцінкі трымцяць дзявочыя спіны, І аленевы вочы глядзяць у віры. І пакуль грабуць яны сонца з парогаў, А з крыніц і глыбіняў вясёлак глыжы, - Зыб ад глісераў белых абліжа ім ногі, Грудзі-шкелцы бінокляў абсліняць чужых. І за сіняй далёкаю павароткай, Там, дзе знікне багатых глісераў зыб, Людзі з граблямі выбух учуюць кароткі, І бязгучныя стогны аглушаных рыб. Быццам жэмчуг, на нашых адхонах суровых Наліваюцца барвай насустрач дню, Як вулканы, зырчаць маціцовыя горы, А між імі, як лава, шалёнства агню. І з адчаем слухаюць ракавін вушы, Як віруюць у пекле катлоў агнявых Душы браццяў, нямыя бяззубкавы душы, Пад мяшалкамі д'яблаў... таксама нямых. І ўвесь час пакуль мяса ад лат аддзіраюць І дымее у ночвах яно, як гара, Качкі шэрагам шэрым стаяць і чакаюць, Як пры Сталіне поліўкі ў лагерах. Высыхаюць крыніцы, і іхнія слёзы Дзень ці два ззяюць маціцай ў сонца агні Перад вечнай разлукай з радзімай бярозавай, Дзе цяпер ні бяроз, ні дубоў, ні крыніц. О зямля мая ў сонцы, зітханнях і зыбу! Дзе дубоў твае цёплыя халады? Абясптушылі, бомбамі ўсю абязрыбілі, А цяпер абяззубяць... А што ж тады?! Разнясі ім каўчэгі з хлуснёй і атрутай, І даруй, тым, танюткім, як струны лазы, Тым, з граблямі, у плаццях сваіх падаткнутых, Што для хлеба ўзялі ў цябе човен слязін. Бо штоночы, як толькі прытомнасць пакіне, Мне адзін, мне адзін толькі трызніцца сон: Даўгазубыя граблі, напятыя спіны, І пад хусткамі белымі - твары з ікон. 

"Тая жонка, якую ведаў..."

Тая жонка, якую ведаў, Да апошняй сардэчнай струны, Так, як ведаюць гімны "Ведаў" Амазонскія дзікуны. Ты, якую меў і кахаў я, Як кахае ў імкненні віроў Заручоную з Балтыкай Гаўю - Заручоны з Понтам Дняпро. Так, як ведае Месяц аблокі, Так, як ведае шчасце Зямля. 

За перавал, сябрам

Ўсе беды - за перавалам: Маразы, буранаў дымы, Жанчыны, што нас кахалі, І якіх не кахалі мы. Нагадвае пра былое Толькі шэрань на схілах Яйлы... Жвір шыпіць пад начным прыбоем, Б'юць аб бераг валы. І сон з табою, з каханай, Быццам сон матыля ў мігдалі... Хлопцы, я знаю, вы зранены! Хлопцы, мы вас не падвялі! Не ўцяклі ў лазу, ў дэзерціры, Не сплылі ў ружовыя сны - Мы тут замкі узводзім для міра, Літасці і вясны. Дзеля вас, у снягах забытых, Дзеля вас, каб скончыўся здзек, Каб добрым, чыстым, нязбітым Стаў на зямлі чалавек. І ўсё ж я, як быццам, зганены, Бо - на смутак мой, боль і жаль - Над любоўю да вас і над нашым каханнем Не над вамі, а толькі над нашым каханнем Так палае ружовы, барвяны мігдаль. 

"За чорнаю ружай iдзi ўсцяж дарог..."

За чорнаю ружай ідзі ўсцяж дарог, Ідзі праз хлусню, цямноцце і дым, - Каб неяк убачыць блакітны стог І месяц зялёны ў тумане над ім... Пад месяцам гэтым, між сініх стагоў З бедным сэрцам маім у руцэ - Цвіце імя чужой, дарагой, Чорная ружа цвіце. Я не верыў, не верыў у змрочнай журбе, Што можна, пазбыўшыся мук, Ўзяць цябе і да вуснаў прыціснуць цябе, Не скрывавіўшы ігламі рук.