Шрифт:
«Ирек» газетасы урнашкан йорт
Йортны хзерге кренеше
КырымныЯлта шрендГалиман Ибраимов 19271936 елларда яшгн йорт
1917 елны мартында Галиман Ибраимов «Галия» д укытучы хезмттше Фатих Сйфи-Казанлы белн берлект «Ирек» газетасын, бернич айдан «Безне юл» газетасын чыгара. Газета эшеннн тыш ул халык арасында инкыйлаб мсьллре буенча алату эшлре алып бара. Милли длтчелек мсьллрен хл ит чен, 1917 ел- ны маенда Мскд м июль аенда Казанда ыелган Бтенроссия мселманнарыны ике корылтаенда катнаша. Хакимият башына большевиклар килгннн со да Уфада ыелган Миллт Млесе утырышларында татарлар чен ирле мохтарият идеясен яклап чыгышлар ясый. Учредительное собраниег Уфа губернасы татарлары исеменнн делегат булып сайлана. 1918 елда Петроградта (хзер Санкт-Петербург) зк Мселман комитеты рисе Мулланур Вахитовны урынбасары булып эшли.
Г. Ибраимов Гражданнар сугышыннан со Казанда яши, иат эше белн шгыльлн, длт м мгать эшлренд актив катнаша. з чорындагы татар диплре арасында беренчелрдн булып, инкыйлаб, Гражданнар сугышы вакыйгалары («Яа кешелр», «Кызыл ччклр»), авылда м шрд елгн кискен крш картиналары тасвирланган срлрен («Адмнр», «Татар хатыны нилр крми» (яа варианты), «Безне кннр» (яа варианты)) бастырып чыгара.
Йортны хзерге кренеше
Кырымны Ялта шренд Галиман Ибраимов 1936 елдан со яшгн йорт
1927 елдан башлап Г. Ибраимов кчеп киткн пк авыруы аркасында даими рвешт Кырымда яшрг мбр була.
Авыруыны вакыт ткн саен итди тс ала баруына карамастан, ул дби м гыйльми иат эшен двам иттерерг тырыша. Лкин аа иат планнарын трг насыйп булмый, 1937 елны 29 августында аны, «халык дошманы» булуда гаеплп, Ялтадагы йортында кулга алалар м Казан- ны Плтн трмсен озаталар. Каты залау м трм шартларында азып, согы ноктага иткн авыруы аркасында ул 1938 елны 21 гыйнварында трмд ан бир. ирлне Казан шрене Архангель зиратында дип фараз ител.
Галиман Ибраимов 1955 елда акланды. Аны якты исеме м срлре рухи тормышыбызга яадан йлнеп кайтты.
Галиман Ибраимовны Солтанморат авылындагы музей-йорты
Архангель зираты
Глсем Мхммдова
Истлек Глсем Мхммдова
1
Шр агачы тбндге китаптан алынды: Галимджан Ибрагимов: документы и факты; Галимджан Ибрагимов глазами молодых / авт. – сост. М. Х. Ибрагимов. – Казань: Татар. кн. изд-во, 2012. – С. 293.
Зур тормыш (Кыскартып бирел)
Мин 1923 елны енд, егерменче яшемд, Галиман Ибраимов белн таныштым м аа кияг чыктым. Бу вакытка кадр ле мин бик тирннн уйлана белми торган, уйнап, клеп, биеп йргн бер кыз идем. Шулай да минем беркадр белемем бар иде инде, – рус м рус телен трем ителгн чит ил дбиятлары белн яхшы ук таныш идем. Татар теленд чыккан дби китапларны да кызыксынып укый идем.
Глсем Мхммдова (1903–1988) – СССР Язучылар союзы гъзасы, тремче, табиб, биология фннре кандидаты, 1923–1933 елларда Галиман Ибраимовны хатыны, аны кайбер срлрен («Татарлар арасында революция хрктлре», «Кызыл ччклр») рус телен трем итче.
Глсем Мхммдова Ялтада улы Рстм белн
Галиман, миа йлнеп ике-ч ай торганнан со, Анапага ял итрг китте. Мин йд ялгыз калдым. Миа иптшк стерханнан Гайш апам килеп тште. Беркн ул миа:
– йд ле, Глсем, блмне бераз ыештырыйк. Син йд мондый эшне яратмый иде, хзер д ене пхтлп ыештырмыйсы икн, – диде.
Ул вакытта без Чернышевский урамындагы 2 нче номерлы Советлар йортында (хзерге Кремль урамы) 33 нче блмд тора идек… Без и сызганып эшк керештек. Башта китапларны ртлп куярга кирк дигн карарга килдек. Аларны кайберлре берсе эчен икенчесе тыгылып куелган. Китапларны берм-берм аерып, тузаннарын срттек, клмен, тышыны матурлыгына карап, киштлрг яадан тезеп куйдык. Кп китаплар сыймыйча артып калды. Аларын иднг стл рвешенд еп куйдык. Шунда ади Такташ килеп керде… Китап киштлрен якын килгч аптырап калды:
– Китапларга тимск кирк булгандыр, – дип шиклнеп, башын чайкап торды.
Бернич кннн Галиман кайтты. Китапларны кргч, йзен курку галмте чыкты.
– Син ни эшлде, балакай, минем бтен материалны тараткансы ич, – диде.
– Нинди материал? Без анда бернинди материя д крмдек.
– Бтенлй сабыйларча уйлыйсы икн ле син, балакай. Кп нрсне йртерг кирк икн сиа. Лкин борчылма, барысын да белерсе,– диде м башымнан сыйпады.
Ул миннн уналты яшьк олырак иде. лл шуа, лл трибм итмгнг, миа «балакай» дип эндш иде. Икенче кнне без иклп китапханне яадан иске хлен китер башладык. Эш арасында мин «материал» дигн сзне мгънсен тмам аладым м китапларны, эчтлеклрен карап, берсе янына икенчесен з кулым белн тез башладым. Аны миа биргн беренче дресе шул булды.
Аннары ул мине чынлап укыту эшен кереште. Мин Гомер, Данте срлреннн башлап Блок м Маяковский срлрен кадр яадан укып чыктым. дби-теоретик срлрне д ул бик итди укытты…
Галиман белн яшвем минем чен гаил тормышы гына тгел, зен бер мдният университеты булды.
1926 елны кз башы. Урамда салкын. Кн саен диярлек ягыр ява. Галиман эштн кайта да, каминны яктырып, утка карап утырып ял ит. Аннары кабинетына кереп утырып эшли башлый. «дбият кануннары» н яза. Бер кичне ул миа: