– Тизрк! – дип кычкырта торам.

н алар да кил. Хзер китбез.

Балыкка кая барырга?

Бу турыда сз чыкты. Ялкаурак иптшлр авыл янындагы инешк барырга димлилр. Лкин мин аар барлык кчем белн каршы тордым. Чнки бу, бердн, бик сай, пычрак. Икенчедн, анда кечкен балыктан башка нрс капмый. Малайлар да икег аерылып, бераз тарткалаштык. Шулай да азактан безне як иде. Авылдан байтак читт, ялан-урман уртасында булган Кондызлы клг юнлдек.

Авылдан чыгу белн, кел тагын кийде. Кыш буена мктпне тар блмсенд, китаплар, кара такталар эченд ген кн уздырган адмне, мине, яшьтн к слренд аунаган кырлар, яланнар, таулар аерым бер якынлык белн каршы алган кебек тоелалар. Шуларны рбере мине куандыралар гына.

Бген майны урталары булганга, кояш ерак, лкин туры м матур карый. Бтен ир йзе язны гзллеге белн чолгана, р ирд тын гына, акрын гына бер шатлык сизел.

Инешне ике ягына тезелгн таллар, яшел яфракка кмелеп, акрын гына, сак кына тавышлыйлар. Аны бтен килешен елеп яткан ки яшел тугай кит. Бу ки в дулкынлы лн дигезене нкъ уртасыннан назлы кыз йреше кебек боргаланып-боргаланып аккан елга зене кмештй ялтыраган тсе белн бтен тир-якны кркен лл нич кат арттырып ибр.

н ерак таулар, урманнар, н матур гына дулкынланып крен торган уым басуы, н безне юкдн ясалган тубаллар белн илк ыйган уйсулар. Болар бар да бизнгн, бар да хтфдй лннр белн тшлеп, сары, кызыл, ал ччклр белн матурланганнар. Кнне эсселегеннн ммсене стенд лл нрс ялтырый: бераз лсергнрк тоелалар. Бу ччклр, бу таллар стенд кечек м матур кошлар злрене дигез артыннан алып килгн монарын, шатлыклы кйлрен, сандугач зене иге-чиге булмаган мхббтен сайрый. Кая гына карама, ан, кел ктрел торган монар, матур кренешлр ген очрый.

ркем «яз» ди, ркем аны эче-аны белн сиз. рнрс аны чиге булмаган матурлыгына, моына баш ия, барлык ирен аны гзллеге чолгый да йомшак кына, яшерен ген, тын гына булган шатлыкка, бхетк чума.

…Без шулар, шул матурлыклар уртасыннан, шул монар эченнн, табигатьне стеннн ярып барабыз… н безне алдыбызда, барачак юлыбызда, ки яшел ялан белн биек м урманлы тау уртасында, зур, тгрк, сихерле кл ялтырый… Ничаклы матурлык!

Авылдан ч чакрым ераклыкта булган бу зур клг миа бала чактан ук бик кп йрерг туры кил иде. Тир-ягындагы кренешне бик матур булучылыгы, зене уайлыгы рвакыт мине тарта, балыкка, су керерг дип еш-еш чаптыра иде. Моны тн, кн батышы яклары ки в тигез иген басуы булып, безне нкъ шул клг башы тш торган иребез бар. Шунда, янып-кеп, урак урган чакларда бу клд су коенып та бик рхтлн идем.

Клне кыйбла, кояш чыгышы яклары бик биек, бик зур урманлы таулар белн чиклнгн булганга, земне бел башлаганнан бирле моны калын, куе, карт агачлары, андагы акланнар арасында трле имешлр ыярга йри в шунлыктан болар иске бер таныш, якын кебек тоелалар иде. Клне тир-ягында булган рнрс матур, рнрс келле, тик авылга караган башы гына бераз шомлырак иде.

Клне бу ягында озын, кп ире кеше д кер алмаслык булган кллек м баткаклы бер камышлык бар. Халык моны хакында лл нинди ят, куркыныч киятлр сйли. Шуа кр бу камышлык мине бик шиклндер. Аа якын кил тгел, хтта исемен ген ишет д келг бер каушау бир башлый. Лкин балык дрте минем мондый куркуларымны иде.

Без белгн сулар эченд моны чикле балыклысы булмаганга, кел, ичбер куркуга карамыйча, моа тартты. Мен килеп т иттек.

Ярый бхет бар икн ле: клд ичбер дулкын юк, ул бик тын, тонык булып, кзге кебек шома, тигез ялтырый, тик яланга караган башы бик аз гына шадраланып тора. Лкин аны безг мияте юк, без барыбер ул ирг бармыйбыз. Клг килеп иткч, тагы рхтрк, тагы кызыграк тоела башлады. Бик кп хатирлрем багланган бу клне бик кптн крмгнг, кл зе д, аны тир-ягын чолгаган карт агачлар да, яшреп, грлп утырган уым да миа бген аерым бер якынлык таныталар, ммсе белн иснлшсе кил, бар да келне кузгата, дртне арттыралар иде.

Иптшлр ис клне, тир-якны матурлыгыннан, танышлыгыннан бигрк ил булмауга куаныштылар, чнки ил-давыл булса, кл дулкынлана да, каптыруны кызыгы калмый, балыклар да юньлп элкми башлыйлар. Бу клне кояш чыгышы ягында, зур урманлы тау астында, ташлары ск аварга торган бик биек яр бар. Монда балыкны и шп каба икнчелеге безг кптн билгеле иде, и башлап шунда каптырачак булдык. Бтн чак булса яис берр адм шунда керерг кушса, без «куркабыз» дияр идек, балык чен булгач, курку иск д килмде. Без килгнд, кояш тшлекк якынаеп кил, кн яхшырак эссергн д иде. Лкин бу безг бер д беленмде. Теге ярны астына кояш тимгнг, каптыра торган иребез клгле м салкынча булып, аерым бер рхтлек бирмкт иде.

Ярны астына тавыш-тынсыз гына кердек т, трле ирг урынлашып, кармакларны зерли башладык, ммбез тын, ммбез ашыга, кабалана иде. зебезч балыкны келен бик ошарга тиеш булган имнрне куйдык та:

– Кармак салдым, йгереп кап, яр башында ялтырап ят! – дип, кармакларны суга ыргыттык.

Кармакны суга ките белн, барлык тнем кайнап, эчем лл нинди бер кызу белн тулганын тойдым.

Монда и башлап алуны артык бер кызыгы, мртбсе бар. Шунлыктан ркемне иптшлрдн алдарак элктерсе кил.

Малайлар бар да тын, бар да шым, шылт иткн тавыш та юк. ркемне йзенд кулы белн тотып, кармагына каптыру мртбсен итешкн бер телк балкый. Мин мктпт чагында бер шкертне «балык капсын чен дога» сын кчереннн «ялган!» дип клгн идем. Хзер шуа кен башладым. Кем бел, лл чындыр, алган булсам, лл файдасы да тияр, лл зем и элек м и зурларны алган булыр идем. Шулай булса, нинди келле булыр иде!

Лкин ансыз да беренче балыкны зем алыр тсле тоям, р минутта мен элг, мен элг… дип тора идем.

Кармакка балык килгнне белдер чен куелган камышка кзлремне текп, шатлыклы минутны ктм, камышны рбер кузгалышы, селкене миа зур мет бир… Килде бугай, кармакны шаярта бугай… тф… тф… ткерен башлыйм.

А… н камышым селкен! Ч, кузгала… Кузгала н, н торды. Ах… йрк суга… башым шаулый… зем белмим: имне ашыймы, лл берр шаян балык мине алдый гынамы? Юк, чын булыр!

Мин шулай аптырап торганда, кармагым тпк чумды. Тагы чыкты, инде тагы чумды. Лкин бик нык, бик каты китте.