Шрифт:
Г. Т. Сабый вакытын сагынмакта р шагыйрь д, ачы-тмле хыялдыр бу р шагыйрьг.
– Алашыла. мен кысаларга сыймаган балалар мктп «тоткынлыгы»ннан бигк разый тгел.
Г. Т. Сабый чакта келсезлнгнем бар мин д… Ачылды юл, ирек алдым. Эчемнн нрслр уйлыйм: «Мен шатлык миа, – дим, – мин хзер тормыш белн уйныйм. Шаярырмын, телрсм нишлрем, уйнар, клрмен, – дим, – бтен мктпт тоткынлыкларым бурычын тлрмен», – дим.
– метегез акландымы со?
Г. Т. «Гомер итмк» димкне мгънсене аладым чынлап.
– Яшне асылы, сезнеч, нидн гыйбарт?
Г. Т. Тл… бурычны Трем м халкыма.
– зегез д алагансыз: мондый мкатдс вазифаны т татар баласына иел бирелми.
Г. Т. Бхетлемен шушы хлдн, бтн бер хл д ктмимен, шушы юлдан ризамын, башка трле юл да тотмыймын.
– Бишк кадр рбер бала – патша, дип раслый халык. Лкин тома ятимлект ткн балалык елларында сезг падишае-гъзам хзртлрене кадер-хрмтен татырга язмаган. Шулай булуга карамастан балачагыгыз сагындыра икн.
Г. Т. «Ниг, – дим, – изге мктптн, сабый чаклардан аерылдым?»
– Чыннан да, биниая авыр язмыш сынауларын горур рвешт кичеп, сез халыкны з шагыйре дрсен ктрел алгансыз. Михнт чиглр артта калган. Алда нилр кичерсе Аллака гына мгълм. Бу ттн Раббел галмин хзртеннн ни-нрс хакында гозерлнеп сорар идегез?
Г. Т. И, Кк! Ал анымны, тик, зинар, алма шртемне…
– Фани дньядагы дан-др барысыннан да стенмени? Бу шртпрстлек тгелме со?
Г. Т. Сальлр авапсыз калмасын… Минемч, онытылу, тибрел – лемнн яманрак. зем лсм д, газиз исемем лмсен, югалмасын; минем тырышлыгым м эшлрем бушка китмсен.
– Фикер срешеннн сизелеп торганча, аерым теманы зкк алган леге гмбез барышында ниятлнгн барлык сорауларга да авап бирелде кебек. Ошбу сйлш вакытында сезне иатка тартылуыгыз да, бары зегезг ген хас язу зенчлеклрегез д, ерак гасырлардан килгн дбиятыбызга гамьле карашыгыз да, аерым диплрг мнсбтегез д шактый тулы ачылды. Инде гмбезг нокта куеп, йомгаклау сзе йтсгез иде.
Габдулла Тукай. Актык сз буларак шуны йтм… Безд дбият бар, м д бай дбият!
ТРККЫЙГ ЧАКЫРА ТОРГАН МУЗЫКА ГЗЛДЕР
ирд яшче бер ген халыкны да ыр-кйсез кз алдына китереп булмый. татарны бигрк т. Аны насыйп кылынган ткъдире д кйле итеп язылгандыр сыман. Чыннан да, гаять зенчлекле мо белн ртелгн ыр безне лмисактан бирле килчкк озатып бара. Анда бтенесе д ягыраш таба: кайгы да, шатлык та, ышаныч та… гр татар шагыйре зене фидаи гомерен молы бер ырга тили икн, леге образлы билгелм газиз кавемебезне ткн юлына да туры килеп тора. Гомумн, олы язмышлы шагыйрьлрне злрен д ыр-монан аерырга ммкин тгел. Габдулла Тукайны гына мисал итеп китерик. «ырласа да, егет, ачы ырла» кебек сзлрд иатыны асыл рухын сиздереп ткн дип, белгнебезч, трле уайдан язылган мкаллренд музыка снгатебезг кагылышлы мсьллрг карата да трафлы фикерлрен белдергн. Халык ырларын ыю белн д шгыльлнгн ул, шушы теманы зкк алып, хтта мгатьчелек алдында махсус лекциялр д укыган. Аны ырларга яратуы да келд соклану уята. Алашылганча, безг «Туган тел» гимнын мкатдс мирас рвешенд калдырган Тукаебыз татарны милли музыка эшчнлегенд д трккый югарылыкта крерг телгн. Сезне игътибарга ткъдим ител торган чираттагы гм моны шулай булуын тулысынча раслар дип уйлыйбыз.
– Безд шагыйрьне ырчыга тил ерак гасырлардан бирле кил. Хтта «колагына аю баскан» калм еле д зене язганнарында «ырлау» сзен кат-кат куллана. Табигый ки, кчерелм мгънд файдаланыла торган ошбу метафорик клим сезне тезм-ччм срлрд д ледн-ле кзг ташлана. лбтт, аларда ясалма купшылык сизелми, чнки авторны шулай ткрар кылырга тулысынча хокуклы булуы, ягъни Тукайны ыр-моны нечклп алавы безг яхшы мгълм. ствен аны туры мгънд ырларга яратуын да белбез. йдгез, маэстро, сзне шуннан башлыйк ле. ырчан булуыгыз турында зегездн ишетсе кил.
Габдулла Тукай. Мин кечкендн к ырчы идем. Кайда ишетсм д, ырлау тавышын салкын кан белн тылый алмый идем.
– Туган ягыгыздагы Кырлай авылы сезне тшлрегезг кереп йдт, монда ткргн еллар и-и якты хатиргез булып саклана. Шулай тгелме?
Г. Т. Келле чаклар!.. Ул авылны, – ич онытмыйм, – р ягы урман иде.
– ннт мисалындагы урманнар! Монда…
Г. Т. Монда бульварлар, клуб м танцевальня, цирк та шул; монда оркестр, театрлар да шул, концерт та шул.
– Яралы аныгызны татлы кичерешлре шулайрак гман кылырга этр: сезне келегезд гомер буе шытым биреп торган ыр-мо орлыклары нкъ мен шушы авылда – исеме к «ырлай» сзен аваздаш булган кияти Кырлайны т брктле ирлегенд салынмады микн?
Г. Т. Мин й кне урман буена ат ашатырга килгн яшсмер Гайнетдин в Сйфетдиннрне д ырларын тыладым… Аларны ут йлнсен утырышып ырлаган ырлары м д молы келлреннн чыккан хиссият утлары минем йргем тэсир итлр иде.
– Шагыйран нти ясап йткнд, гр келг сандугач кер икн, андый зат ырламыйча тз алмый. Хтерлисездер, «Мотыйгия»д белем алып йргн елларда, алашылганча, сездге ырчылык сыйфаты кирк ачылган. аек мдрслренд ткрел торган кичлрд д леге слтегезне крстерг туры килгн. Анисимов кле, Чаган м Урал елгалары буенда да, мгълм Ханская рощада сйран иткнд д ырлап ибрерг яраткансыз. Шриклрегез раслаганча, ирт-кич тартханг юынырга тшкч, муенга слге урап, папирос тарткан хлд, кйлп алу гадтегез д булган. Яншгезд балалар, лкн шкертлр м хлфлр тормаган очракта, лбтт. Хтта ле бервакыт кече Газиз тумагызга: «Апай, минем белмгн ырым юк», – дип мактанырга да рьт иткнсез…