Мой «Iкарус» яшчэ ня здолеў прывыкнуць да людзей з аўтаматамi на знаёмай мiрнай дарозе, таму на першым скрыжаваньнi ледзьве пасьпявае спынiцца перад каламутна-чырвоным вокам сьвятлафора. Так i ня даўшы рады «вспомогательной исторической дисциплине, изучающей гербы» (10 лiтараў), затое нечакана блiскуча адолеўшы «человека с одновременными признаками мужского и женского пола» (11 лiтараў), Зiна з двума сваiмi целаахоўнiкамi грацыёзна выгружаецца ў раёне вулiцы iмя «партийно-правительственного деятеля БССР» (6 лiтараў, першае «к»), што, як сьведчаць шматлiкiя вiдавочцы, да самага адыходу ў лепшы сьвет так i не навучыўся правiльна вымаўляць назву «машины для езды, колёса которой приводятся в движение ногами с помощью педалей» (9 лiтараў).

Бывай, мой «Iкарус». Пакуль я не цалуюся з табою, як адна вядомая асоба цалавалася з канём на турынскiх вулiцах. Таму далей мяне павязе не машына з шыракаплечымi санiтарамi, а звычайны зачуханы тралейбус. Павязе да самага гастраному, каля якога днямi ў маiм жыцьцi — на шчасьце кульгаваму голубу i на гора галоднаму алкашу — таксама знайшлося месца подзьвiгу.

На прыпынку я старанна адганяю думку пра суму нулёў, якая ў вынiку дае зусiм ня нуль, а пагрозьлiва буйную лiчбу. Я веру газэтам, вядомым публiцыстам i жывым народным пiсьменьнiкам: вось вырасьце новае пакаленьне з новымi iдэаламi, сьцягамi etc... Адзiн з гэтага пакаленьня ўжо вырас настолькi, што просiць у мяне закурыць. Хто сказаў, што новая генэрацыя нашых маладых грамадзянаў пры ўсiх сваiх высокiх iдэалах ня будзе мець права выпiць? Пагатоў, калi рэалiзацыя такога права спрыяе непарушнай сувязi бацькоў i дзяцей, доказам чаго ёсьць такi мiлы зварот да мяне — проста «барада». Апрача таго, я ўжо ведаю, што мой новы знаёмы — архiтэктар. Магчыма, хлапец хутка заменiць Валеру Сьлюнчанку i адновiць карпусы Полацкай езуiцкай акадэмii альбо вiцебскую царкву Зьвеставаньня.

Будучы дойлiд бязь лiшняй сарамяжлiвасьцi гатовы падзялiцца творчымi плянамi. «Вот мы с тобой, борода, на каком проспекте стоим?... То-то и оно, что Рокоссовского. А где, я тебя спрашиваю, памятник Константиновичу? Где? — пераможна пытаецца Валераў спадкаемец. — Я думаю, большой ставить не будем. Метров двадцаць пять хватит. Ну что, борода, скажешь?»

Новае пакаленьне чакае, i я адказваю пытаньнем з крыжаванкi: «Ты ведаеш, як звалi старэйшага сына Адама i Евы, якi забiў свайго брата?..»

Лiстапад, 1995

Экспэдыцыя №4

У цэнтры Бэрлiна грубка гудзе ўзiмку гэтаксама ўтульна, як i ў полацкiм доме майго дзяцiнства, дзе я яшчэ ня пiў «белавескай», ня быў знаёмы з прафэсарам Норбэртам Рандавым i ня ведаў, што такое «интимная подруга».

Калi вам дагэтуль не даводзiлася гартаць сваё дасье, працягвайце клапацiцца пра яго папаўненьне ды зайздросьце майму гаспадару, якi прапануе тост за пасьпяховае завяршэньне знаёмства з уласным жыцьцяпiсам паводле вэрсii штазi.

1200 старонак зь дзевяцi пульхных буйнафарматных тамоў, створаных вялiкiм калектывам аўтараў адразу на некалькiх эўрапейскiх мовах, ксэракапiяваныя Норбэртам для фамiльнага архiву. Перабiраючы iх у пошуках кiрылiцы, я змагаюся з затоеным страхам высмыкнуць раптам старонку з чыім-небудзь знаёмым почыркам.

Значную частку кiрылiчных тэкстаў складае расейскамоўнае лiставаньне начальнiкаў аддзелаў мiжнародных сувязяў мiнiстэрстваў дзяржбясьпекi ГДР i НРБ таварышаў Дзiмiтра Мiцева i Вiлi Дама. Вось першы таварыш (зь нязьменным «социалистическим приветом») паведамляе другому, што, прыбыўшы ў НРБ (вольнасьцяў накшталт проста Баўгарыi не дапускаецца), Н. Рандаў першым чынам «отклонил наше предложение остановиться в студенческом общежитии под предлогом, что условия являются недостаточно подходящими для его интимной подруги Теды, гражданки Западного Берлина, заявляя, что она — его супруга», а потым неадкладна заняўся варожай дзейнасьцю, у прыватнасьцi, «поделился мыслями, что в ГДР было поставлено кофе плохого качества и немецкий народ впервые за 20 лет был готов подняться на бунт». Пасьля гэтай шкоднiцкай вылазкi «объект» так разышоўся, што паведамiў «источнику», нiбыта «настоящая литература не должна рассчитывать на публику и успех, а должна твориться тихо, ради самой себя и во имя будущего». (Тут можна выказаць асьцярожнае меркаваньне, што таварыш «источник» наўрад цi быў дворнiкам або сантэхнiкам.)

Таварыш Вiлi Дам расейскай валодаў горш i, магчыма, таму любiў карыстацца тэлеграфам. Урэшце, i клопатаў ён меў непараўнальна болей: трэба было вывучаць рэляцыi стукачоў з турмы, дзе малады Рандаў сядзеў тры гады за прапаганду «Доктара Жывага» ды iншыя злачынствы; учытвацца ў справаздачу зь дзён нараджэньня «объекта» з дакладным указаньнем гадзiнаў і хвiлiнаў прыходу i адыходу кожнага госьця; аналiзаваць паведамленьнi таварышаў зь Беларусi, дзе Рандаў замест таго, каб жлукцiць на навукова-лiтаратурных банкетах гарэлку, знаўся з падазронымi тыпамi, якiя салiдарызавалiся зь iм у тым, што «интеллектуалов преследовали не только сегодня, но и всегда — такова их судьба».

Сярод карэспандэнтаў тав. Дама сустракаецца нейкi тав. Штэфан, а таксама баец нябачнага фронту, якi падпiсваўся: Паэт. Самае пiкантнае, што гэта сапраўды быў паэт цi, прынамсi, чалавек, што пiсаў i друкаваў вершы. (NB для айчынных перакладчыкаў: Паэта звалi Паўль Вiнц.)

Мой унутраны ляндшафт пачынаюць аздабляць мілыя вобразы роднага краю: праспэкт Ф. Скарыны, жоўты дом з калёнамi, бэльвэдэрам i некалькiмi (як апавядаюць абазнаныя людзi) падземнымi паверхамi, шматкiлямэтровыя стэляжы з дыхтоўна пераплеценымi тамамi, якiя раз-пораз здымае ў мяккiм люмiнiсцэнтным сьвятле мужчынская цi жаночая рука з доўгiмi вiльготнымi пальцамi.

Мы з Норбэртам не выключаем, што ў гэты самы момант таварышы Дам i Мiцеў сядзяць каля камiну недзе ў Маскве цi ў Карлавых Варах (а можа, у Менску?) i смакуюць што-небудзь больш вытанчанае за нашую «белавескую».

* * *

Мая заходнебэрлiнская знаёмая, якая нарадзiлася ў сям’i нямецкага калянiста ў Паўднёвай Афрыцы i лiчыць найвялiкшай у сьвеце каштоўнасьцю падарожжы, зьбянтэжана прызнаецца: нi ў Беларусь, нi, тым больш, у Расею яна пакуль не паедзе. Я непатрыятычна ўдакладняю, што назвы краiнаў варта было б памяняць месцамi.