Займаючыся экстрапаляцыяй Акiншэвiчавай высновы, ловiш сябе на тым, што празьмерна ўважлiва разглядваеш зусiм маладыя ногi жанчыны, якая вязе цябе ў аэрапорт Кенэдзi.

* * *

Шматкалёрныя агнi вечаровага Нью-Ёрку за iлюмiнатарам складваюцца ў дакладныя копii арнамэнтаў ацтэкаў i iнкаў з Мэтраполiтэн-музэю.

* * *

У нашым «Боiнгу-767» занятае ў лепшым разе кожнае дзясятае месца. Цяжка пазбыцца думкi, што займацца каханьнем тут было б значна спакайней i ўтульней, чым у тым самалёце, дзе падарожнiчала славутая літаратурная й кінанiмфаманка Эмануэль.

* * *

Над узьбярэжжам Эўропы добра вiдаць, як, сустрэўшыся з морам, вялiкiя рэкi яшчэ даволi доўга працягваюць свой шлях i захоўваюць абрысы дзякуючы адметнаму колеру вады. Ранiшняе назiраньне нараджае асацыяцыі й аналёгiі — зрэшты, дастаткова банальныя, каб пераносiць iх на паперу.

Верасень, 1996

Пяць трупаў у басэйне

Калегам з «Бум-Бам-Лiту»

Цудоўна аднае ранiцы прачнуцца знакамiтым, прыемна расплюшчыць вочы ў ложку з прытомленай любоўнымi ўцехамi сьветласкураю куртызанкай, але, дайце веры, зусiм няблага i проста адарваць на досьвiтку голаў ад падушкi ў стандартным нумары з кандыцыянэрам, каб праз хвiлiну нырцануць у аточаны фiнiкавымi пальмамi басэйн, дзе пакуль што няма тапельцаў у строгiх эўрапейскiх гарнiтурах з моднымi гальштукамi, а таму можна цiхамiрна плаваць, глядзець на пудовыя гронi сьпелых фiнiкаў, слухаць, як у гулкiм паветры муэдыны спаборнiчаюць зь пеўнямi, i думаць, што ўсё гэта — няхай i не экватарыяльная зь яе гiпапатамамi ды iмпэратарамi-канiбаламi, але — Афрыка.

Учора твой ручнiк таксама ляжаў на шэзьлёнгу пад мандарынавым дрэвам, але твая iстота заставалася ў абладзе выжлуктанага на берасьцейскай мытнi пiва, выпiтых у варшаўскiм аэрапорце трох фiлiжанак кавы з каньяком i рассмакаванага над Сыцылiяй чырвонага вiна, што ўтварылi кактэйль, якi нiяк не хацеў здаваць сваiх пазыцыяў чыстай, як сьлёзы тутэйшага прэзыдэнта Бэн Алi, iнжыравай гарэлцы, i тут нiчым не маглi дапамагчы нi купаньне ў хвалях Левантыйскага Понту, нi прыморская ювэлiрная крама, у якой за пяць хвiлiнаў кошт падазронага залатога ланцужка з 360 дынараў упаў да 60, нi грунтоўна загаджаны свойскiмi гусямi дворык мiжнароднага тэлефоннага пункту, дзе за дзесяць даляраў удалося сэкундаў трыццаць пагаварыць зь Менскам. Учора ты яшчэ знаходзiўся ў Эўропе, паўнамоцным прадстаўнiком якой да самае поўначы была пляшка «Беларускага бальзаму», а сёньня нарэшце прачнуўся ў Афрыцы i замест аскомiстага матыўчыку, што прычапiўся да цябе ў самалёце, у галаве круцiцца сьвежая, як ранiшняе паветра, мэлёдыя, узьніклая ў выніку знаёмства з тутэйшаю тапанiмiяй:

Сус, Сахэль, Эль-Кантаё,

Картаген, Габэс, Эль-Джэм...

Сус — горад, дзе ты пялёскаесься ў басэйне. Эль-Кантаё — iмя гарадзкога порту. А Картаген — мэта тваёй першай афрыканскае вандроўкi.

За вакном аўтобуса плывуць пакрытыя алiўкавымi гаямi спадзiстыя адгор’i Атлясу, дзе палююць на неабачлiвых турыстаў бязьлiтасныя атляскiя львы. Каля антычнае калёны на пустэльным скрыжаваньнi «галасуе» пад алiваю арабка ў белым строi.

Гэта — Тунiс.

Гены ягоных жыхароў памятаюць фiнiкiйцаў i рымлянаў, бiзантыйцаў i сыцылiйскiх нарманаў, гiшпанцаў i туркаў... Пакуль дадаеш да пералiку вандалаў Гэйзэрыха, якiя сьцьвярджалi сваю ўладу, адбiваючы ў антычных статуяў насы i генiталii; генуэзцаў, што пабудавалi над морам змрочныя, падобныя да гiганцкiх чарапахаў фартэцыi; французаў, якiя пайшлi адсюль толькi сорак гадоў таму, наўзбоч аўтастрады вырастае жывая iлюстрацыя да тваiх этнагiстарычных развагаў. Сьпярша гэтае фантасмагарычнае вiдовiшча прымаеш за фата-маргану: перад табой перанесеная з палатна Пiтэра Брэгеля Бабiлёнская вежа, вяршыня якой хаваецца ў туманным воблаку. Здаецца, праз iмгненьне вока пачне адрозьнiваць на схiле гары прылады працы i мурашыныя постацi будаўнiкоў, што кiнулi выклiк Богу...

Да думак пра мэнтальнасьць тунiсiйцаў ты вернесься праз пару гадзiнаў, калi сярод 184 прывезеных з Картагену калёнаў сталiчнага Вялiкага мячэту адаб’есься ад спадарожнiкаў i разгублена адчуеш, што канчаткова заблытаўся ў раскiнутым за брамаю Баб-эль-Бахал нераце мэдыны — сярэднявечнага арабскага гораду зь нялiчанымi сотнямi крамак, майстэрняў i кавярняў, дзе не ступала нага жанчыны. Але адначасна зь велiзарным зьдзiўленьнем усьвядомiш i iншае: ад гэтых пакручаста-гарбатых прыцемных вулачак ды iхніх смуглых насельнiкаў на цябе вее не трывогаю, а спакоем, i ты пачуваесься ў стакроць большай бясьпецы, чым аднойчы ў гэткай самай сытуацыi ў турэцкiх кварталах Заходняга Бэрлiна. Ты задаволена канстатуеш, што ў крывi ў тунiсiйцаў несумнеўна адклалiся шэсьць стагодзьдзяў уладараньня высакародных рымлянаў. Нiхто не акiдвае цябе лiпучым позiркам, нiхто не хапае за руку i ня просiць дынар, хоць ты ўжо на ўсялякi выпадак падрыхтаваў колькi манэтаў i купюру з антычным профiлем Гамiлькара. Затое кожны сустрэчны гатовы зразумець тваю ангельскую мову i паказаць дарогу да авэню першага прэзыдэнта Хабiба Бургiбы.

На гэтай авэню цябе чакае ўрок найноўшае гiсторыi Тунiсу, i ты пераконваесься, што бiзантыйцы таксама ня бiлi тут бiбiкаў.

Хабiб Бургiба заняў сваё крэсла ў 1956 годзе, пасьля чаго ўдзячны электарат, не пакутуючы на празьмерную павагу да канстытуцыi (яна дазваляла стаяць на чале дзяржавы ня болей за два тэрмiны), чатыры разы перавыбiраў бацьку нацыi на новыя пяць гадоў i нарэшце, зьнясiлены ўласнаю палiтычнай актыўнасьцю, прагаласаваў за пажыцьцёвае прэзыдэнцтва. А калi ты даведаесься, што цэнтральны сталiчны пляц носiць iмя 7 лiстапада, усьцяж твайго хрыбетнiка сьлiзгане мiстычны халадок. Гэты дзень стаўся ў тунiсiйскiм календары чырвоным пасьля таго, як дзесяць гадоў таму замест абяцанага тэлепраграмаю фільма на экранах узьнiк прэм’ер-мiнiстар (а па сумяшчальнiцтве i мiнiстар унутраных справаў) Зiн эль Абiдын Бэн Алi, якi паведамiў, што нястомныя клопаты пра народ падтачылi прэзыдэнтава здароўе. Тыя, каго агарнуў лёгкi сумнеў, пачулi заверанае сямю дактарамi мэдычнае заключэньне. А неўзабаве, каб пераканацца ў непахiсным здароўi новага бацькi нацыi, ужо ня трэба было пстрыкаць уключальнiкам тэлевiзара, бо краiну — ад мэдрэсэ да прыдарожнага слупа ў Сахары — абклеiлi рознакалiбравымi партрэтамi i партрэцiкамi, зь якiх румяны i гладка прычасаны Бэн Алi сачыў, наколькi старанна выконваюцца ягоныя ўказы аб забароне палiтычных партыяў.

У Картагенскiм археалягiчным парку ты ўвачавiдкi пераканаесься, што вядомая пастанова рымскага сэнату аб разбурэньнi гораду-супернiка пасьпяхова выкананая. Але час адпомсьціў і пераможцам: сёньня сярод абломкаў пунiчнай i рымскай цывiлiзацыяў за сьнежна-белым мурам хаваецца прысадзiстая рэзыдэнцыя Бэн Алі, што ў перакладзе значыць проста сын Алі, а па-нашаму Саша.

Разьвеяцца ад аналёгіяў ты здолееш адвячоркам у гарадку мастакоў i рамесьнiкаў Сыдзi Бу Саiдзе, чый рэльеф адразу ўваскрашае ў памяцi «наш» Гурзуф. Тут, як амаль ва ўсiм Тунiсе, непадзельна пануюць два колеры: белы i блакiтны. Белы — сьцены, блакiтны — дзьверы, вокны, каваныя агароджы гаўбцоў i тэрасаў. Белы ў гэтых шыротах не патрабуе тлумачэньняў. Але выяўляецца, што i блакiтны — не данiна эстэтыцы, а жыцьцёвая неабходнасьць, бо празь сiнi колер, як сьцьвярджае твой праваднiк Самiр, не праляцiць нiводзiн камар. Гэты сакрэт быў вядомы яшчэ картагенцам, якiя мелi, трэба прызнаць, досыць спэцыфiчную культуру: пакінулi выдатныя агранамiчныя і астранамічныя трактаты, але нейкiм чынам «забылiся» пра мастацкую лiтаратуру, што, на твой погляд, прычынiлася i да паразы ў Пунiчных войнах, i да зьнiкненьня ў IV ст. нашае эры самой картагенскай, дакладней, пунiйскае мовы.

Белае i блакiтнае. Выключэньне — мусульманскiя гарады мёртвых. Тых, каго загортваюць у тканiну i кладуць у зямлю на правы бок тварам да Мэккi, камары даймаюць значна меней.

Пасьля вячэры ў бэрбэрыйскай вёсцы, дзе пажылы стомлены вярблюд цягае ў скураным мяху ваду з студнi, дзе жанчыны апранаюцца ў чырвонае i замест танца жывата выконваюць нацыянальны танец клубоў, а мужчыны здатныя танчыць з драбiнамi ў зубах альбо зь пiрамiдаю пiўных бутэлек на галаве (адзін зь іх у перапынку паміж танцамі прапаноўвае табе жанчыну за 50 даляраў), дзе ў неабмежаванай колькасьцi падаюць нядрэннае ружовае вiно «Бахус» i нясмачны тунiсiйскi «кус-кус» — кашу з чырвоным соўсам, у якую дадаюць рыбу, мяса, гароднiну i, вiдаць, усё, што заманецца, пасьля ўсёй гэтай экзотыкi дома, у Сусе, захочацца трошкi Эўропы, i ты выправiсься ў дыскатэку з падазронаю назваю «Самара» (зрэшты, гэтаксама завецца i твой гатэль) i там пазнаёмiсься з танклявай хімічнай бляндынкай, зь якой паспрабуеш гаварыць па-ангельску, але высьветлiш, што яе завуць не Элiзабэт i ня Мэрылiн, а — Іра, i пад мэлёдыю «Калiфорнii» ты расчаравана пяройдзеш на расейскую, але пад раніцу, тым ня менш, прысьнiш прыгожы сон пра цырк i бялявую канатаходку, што ідзе на страшэннай высачынi, трымаючы ў вуснах дзеля раўнавагi чырвоную ружу.