— Есенгелді мен Саржан мырзаларды хан шаырып жатыр деп ертіп келідер, — деп мір етті. — Біра Саржанны беліндегі семсерді кні брын алыдар. Ханмен кездесерде ару таып кіруге болмайды дедер.

Жендеттер келгенде Есенгелді, Саржан, Аыбай, Ержан тртеуінен бтен жігіттерді брі здеріне берілген блмелерінде йытап алан-ды. Хан мірін естіп, Есенгелді мен Саржан киіне бастады. Белбеуіне семсерін таып жатан Саржана а слделі, атан ара ешік-аа:

— Ханзадаа арумен кіруге болмайды. Сондай тртіп бар, — деді жайбараат. — Тастап кетііз… айтып келген со таарсыз.

Ешік-ааны «айтып келген со…» деген сзінен Саржанны кілі сл орныса да, іштей, семсерін шапаныны астынан баана байлай алмаанына жаман кінді. Слтандарды рине ешкім де тінтпейтін еді ой, ал алда-жалда ауіп туып аландай кез болса, анды жзді алмас семсер е жаын серік емес пе…

Саржан семсерін баласына сынып:

— Беліе таып ал… — деді де бірдее айтуа оталып барып кілт тотады.

Блар далаа шыса, аулада таы алты адам тр екен. Брі де арулы. Баанадан бері — н-тнсіз жрген Аыбай кенет бірдемеден сескенгендей болды. Жау тиетінін жылы ішіндегі жорыа мінетін ат е алдымен сезеді дейді аза, немі айаста скен Аыбай бірдемеден сескенді ме, кетіп бара жатан слтандара:

— Біз де еріп барайы, — деп содарынан жре тсті.

Біра ешік-аа алдын кес-кестеп:

— Хан ием, тек Есенгелді мен Саржан мырзаларды ана абылдайды, — деді таы да жайбараат нмен, — згелері йытай берідер.

— й, сен зі… — деп Аыбай ананы олымен кейін сырытып тастап, слтандарды соынан жре берем дегенде, Ержан арынан стай алды да:

— Хан бйрыы солай болса, жамандасып айтесіз, Аыбай аа, — деді обалжып трандарын жендеттерге сездіргісі келмей, — одан да ат жаты шолып айталы.

Аыбай бгеліп алды. Аналар зап кете барды. Батыр тісін айрап тр. Неге екенін зі де білмейді, бір мезет анау Есенгелді мен Саржан мырзаларды оршап кетіп бара жатан а слделі, анжар асынан адамдарды уып жетіп, семсерін оды-солды сілтеп, бастарын аып алысы келді.

Заты момын Аыбайа мндай ашу айдан пайда болды, зі де білмейді. Кенет кз алдына баяыда ткен бір алыс уаиа елестеді.

кесі лген жылы ыс атты болды. Трт баламен алан Дметкенні бар кн крері сті блатай боталы інген. Бір кні, скірік соып транда, ол кездегі араралы аа слтаны Туке лы Жамантайды шабармандары келіп, Олжабай ш жылдан бері а патшаа шаыра салыын тлемепті деп жалыз інгенді ботасынан айырып тал тсте алып кетті. Даладаы скіріктен де жаман аыран, ылыш асынан кіле аныпезерлерге жесір йелмен трт жетім бала не істей алады, жылай-сытай ала берген.

мірде Аыбайа деген е ауыр сын содан кейін басталан. Енесінен айырылан жас бота боздаса, е лкені сегізге келген Манабай, Танабай, Мыбай шеуі ботаны жанына барып оса боздайды.

Трт бейшараны даусынан Аыбайды сай-сйегі сырырайды. Соларды кз жасын крмейін деп йден далаа ашады.

Мндайда азапа шыдай алмаан Дметкен бір кні Аыбайа:

— алам, мына тртеуін бйтіп еіретіп оймайы, — деді. — Ботаны сойып алайы, балалара аз кн орек болсын, кзгі жалыз тайыншаны еті таусылуа айналды.

ш кішкентай баласы йытаан кезде, Дметкен ауыз йге ботаны жыып, трт аяын байлап, Аыбайды олына лкен лк пышаты беріп:

— лыным, обалы а патша мен Жамантайа бауыздай ой, — деп, з олымен бауыздатан ботаны ажалын кргісі келмей йден шыып кетті.

Аыбай пышаты алып ботаны жанына барды. Біра ботаны млдіреген кзіне кзі тсіп кетіп еді, ал кні бауыздауа олы барсайшы!

лден уаытта «бауыздады ба, лыным!» деп йге кірген шешесіне ол:

— Апа, ерте сояйышы, бейшара бір кн болса да жре трсын, — деді.

— Жарайды, алам, — деп Дметкен кзіне келіп алан жасын олыны сыртымен сртті.

Аыбай ботаны ертеінде де бауыздай алмады.

Сйткен Аыбай, тіпті бейтаныс, жазытары бары-жоын білмейтін, сонау кетіп бара жатан жасауыл жігіттерді бастарын шауып тастама. Бл айдан келген анмарлы, жауызды?

Жо, Аыбай табиатынан мндай болып жаратылмаан. Оны жауды аямас- тыа да, ерлікке де йреткен зіне істеген иянат.

Сол жалыз тйелерін алып кеткен кннен бастап «шаыра салыын» сал- ан а патша мен сол «шаыра салыы» шін жалыз тйелерін шабармандарына алдыртып, жас ботасын боздатан Жамантай слтана деген шпенділік он ш жасар бала жігітті жрегіне ара ан боп атан. Сол шпенділік Жамантай мен а патшаа арсы Саржан тобына кеп осты мны. Сол шпенділік сансыз айастара араластырып жауына раымсыз болуды йретті. Міне бір кезде жас ботаны бауыздауа олы ктерілмеген Аыбай, азір сонау топ адамды ырып салуа бар. Олар з еліні жауы. Ал елге жау Аыбайа да жау. Ондайларды бауыздауа Шбыртпалыдан шыан тас жрек батырды олы дірілдемейді.

Ержан ойа беріліп кеткен Аыбайды жеінен аырын тартып:

— Аыбай аа, аттарды бір шолып айтайы, — деді.

Блар жылы жаа брылан кезде, сегіз жендетті амауындаы Есенгелді мен Саржан она абылдайтын блмеге кіре берді. Трде тспі тартып тран шбегіне бастарын ие слем берді. Дл осы стте слтандарды екі жаында тран екі жендетті жалааш ткір ылыштары жар етіп жоары ктерілді де, сыр етіп тмен аты. Тмен иілген екі бас ктерілместен домалап жерге тсті. Бастарынан айырылан екі дене екі-ш аттап барып сыл лады. Екі ш аттап барып, аунашып барып тынды.