— Егер ханзадасыз шешілмейтін болса, — деді абайлап сйлеп Есенгелді, — біз зіміз де о кісімен дидарласамыз ба, айтеміз? рине, сіз рсат етсеіз…

Бл сзге Бегдербек уанып аландай ишарат крсетті. «здеріні тілегін пайдалану керек. айткенмен де бларды тадырын бгін тнде шешкен жн».

Ал слтандара:

— Блары табылан аыл, — деді. — Хан иеме сіздерді абылдатуды з міндетіме алайын. Тек о кісі ерте оана айта жріп кетеді. Сондытан бгін жолыып аландары жн. Ммкін хан ием сіздерді кеш шаырып алар, жігіттерііз жата берсін, ал здерііз йытамай менен хабар ктііздер…

Ташкент шбегіні дуан сарайы онатар жататын рабаттан жептуір ашы болатын. Бл екеуіні ортасында сысыан жеміс аашы, глдер алаы, тынбай аан лайлы сулы атжал жатыр.

Есенгелді мен Саржан Бегдербекпен зірге ош айтысып диуан сарайдан шыып, шбегіні ішкі, сырты есіктердегі кзеттерінен тіп, здері жатан рабатына беттей беріп еді, оларды бір теректі жанында шбыртпалы Аыбай батыр мен Саржанны он тоыз жасар лы Ержан ктіп тр екен. Ержан кесіне тартан ат жаты, асары, талдырмаш келген бала жігіт. кесінен грі кзі шегірлеу, бойы шаындау. Ара салдарынша киінген. Басында кілі ндыз брік, стінде жібек белбеумен ыналан оалы мол жеді барыт шапан мен жара шалбар, аяында кміс зерлі биік кше етік.

Шбыртпалы Аыбай асым тре балаларыны соынан ерген, кедейден шыан батыр. Биыл отыз тртте, зор денелі, ткті аба, ара ср, шірек кз кісі. олдары баандай зын, саусатары анау-мынау адамды мадайынан бір шерткенде нсіз атыратындай салалы, жп-жуан. Саал-мрттан ада дерлік, тек иек астында селдір ана саалсыма бірдее бар. рдасы Кенесарыдан бастап зегілес серіктеріні брі оны «ксе» деп атайды. Сырт бейнесі ызбарлы, бір кргеннен-а кш иесі екені танылады.

стінде мол тігілген ара шекпен. Басында да тйе жн ара далбаай, бтында ара лын терісінен иленген жара шалбар. Аяында ке оныш саптама етік. Белінде тізесіне тиетін айы ара ылыш пен ап-ара болат семсер. Тек арасына немі таулы жретін болат аланы ана бозылт.

Аыбайды е сйікті аруы тоыз буынды, жез саиналы жуан айы найза. Ата мінгенде лан терісінен бзау тіс етіп рілген айыспен анжыасына байлап алады. Ал жай жргенде олына стайды. Бл найзасын Аыбайды жасы кретіні соншалы, ол кндіз олынан бір тсірмейді, тнде басына жас-танып жатады. Батырды денелілігі соншалы, биіктігі кіші-гірім тйедей, ататы Аылаына мінгенде, есекке мінген збектей, тізесі атыны олты тсын соып трады.

сті-басы ара оыр, темір тор сауытты Аыбайды тсі орасан суы, сонау шет кздер айтпас айсарлы, таусылмас айрат отындай жанады. андай жректі жан болса да, Аыбайды алаш кргенінде алпамсадай ызбарлы трінен сескенбай алан емес. Ал лдеалай тнде кездескен адам, ертегіні дуін кргендей жрегі жарылып кете жаздайтын. Оны есінде батыр тн йысынан шошып оятар бір быжы секілді мірбаи алатын.

араралыдан шыан Аыбайды кесі Олжабай батыра бір боталы тйе, жауа мінер бір ат, балаларына ст болар жалыз сиырдан бтен мал бітіп крген емес. Ал шешесі Есіл бойындаы Тараты руыны ызы еді. Б да адуынды, батыр мінезді йел болатын. Олжабай балалары ер жетпей дние салды. Шешесі Дметкен Аыбай, Манабай, Танабай, Мыбай атты трт баламен жесір алды. Е лкені Аыбай ол кезде она жаа жеткен. Балаларыны аттары кіле «баймен» бітсе де Олжабай дние саланда бларды бар малы боталы жалыз ара інген болды. Жошылытан бтен серігі жо айратты Дметкен, трт баланы амы шін, аайынны бермесін кшпен тартып алуа кірісті. олына сойыл стап зіндей кедей адамдарымен бірігіп араы тнде бай ауылдарды сояр соымын барымта етті.

Балапан яда не крсе шанда соны іледі, осындай жет ананы баулуында анаттанан Аыбай да батыр болып сті. Он сегіз жасынан асым тре балаларыны соынан ерді. Отыз тртке келгенше басынан талай айасты ткізді. азір Аыбайды суарылан кк темірдей бден пісіп, мейлінше айралан кезі.

Есенгелді мен Саржан асыпай аядап здерін обалжи ктіп тран Аыбай мен Ержанны асына келді. Аыбай гл-башаны ортасында лдеалай тра алан ара жартас трізді. Анандайдан дкие кзге тседі. Саржандар келе жатан жаа тесіле кз тастауына араанда обалжып траны айын. Біра сырын сыртына шыармай, н-тнсіз атып алан. Блар жаындаан кезде Ержан Есенгелдіге арап:

— Кке, сйлесе алдыдар ма? — деді.

Есенгелді жре жауап берді.

— Сйлестік, алам… Енді Мделіханны зімен дидарласпапыз…

Бдан артыты срауа болмайды. «Мделіханны зімен дидарласпапыз» деулеріне араанда шбегімен жнді бтуа келмеген ой деді де ойды Ержан ішінен…

Рабата келгеннен кейін, здеріні жатар блмелеріне кіріп алып, аалы-інілі екі слтан за кеесті. шбегі анша жылы сйлеп шыарып саланына арамастан, екеуі де бір смдыты сезген-ді. Кеесе келіп, «есі барда еліді тап» деген аылды еске алып, Мделіханмен сйлескеннен кейін, бір ст те кешікпей елге жріп кетуді йарды. Жан алайын деп трса да іші-бауырыа кіріп жылы сйлейтін збек бектеріні сайал стамдылыы блара да аян. Бегдербек жайылып тсек, жазылып жасты болан сайын, аайынды слтандар сескене тсті. Біра згелерді шошытпайы деп здеріні кдіктерін астарына ерген тлегіттеріне ашпады. Тек Аыбайды ана шаырып ап:

— Батыр, — деді Саржан неге екені белгісіз кенет толып кетіп, — біз Мделіханнан ораланша Ержанды асынан тастама. Жне аттарыа са бол, збек баташылары бтен жаа кетіп жрмесін.

Жігіттер мініп келген аттар кршілес керуен сарайды ауласына ойылан-ды, ал ер-тоымдары осы рабатты шыа берісіндегі бір блмеге йілген. Баушылар збек адамдары, тек тлегіттер анда-санда барып арап тратын.

Аыбай Саржанны неге бй дегенін саралап срамады. Жалыз-а ішінен бір сырды тйді де:

— п болады, — деп шыып кетті.