Осыдан со Нысанбай жыршы р жзді йгілі хандары білммбет, Бара, Нралылара ыса-ыса сз тастап, ш жзді басын осу жолында крескен, кейін Абылай деген атпен хан болан білмансра тотаан.

білмансра келгенде Нысанбай жыршыны екі кзі оттай жайнап, кре тамыры білеудей боп, ке тамаы торай жтан урай жыланны кмейіндей ісініп кетті. Домбырасын бйге атына шапандай сабалай рып, жыр шумаын ша-ша латырды. Енді Нысанбай домбырасын латыра ойнатып, Абылайды оана арсы шыанын, Сайрам, зірет, Шымкент, Соза секілді жеті аласын алып, Ташкентті алай баындыранын, зіне сес крсеткен ырызды алы олды манаптарын ызылсу, Шмсі зендеріні Шуа ятын саасында кездесіп, «Жйіл ырыны» деп аталатын рыста алай жегенін айт-анда екі кзі анталап, ояна тскен бркіттей шаылдай серпіп, тіпті долданып кетті. білммбет слтанны есігінде жргеннен бастап, торауыта крсеткен ерлігі мен ел басарар аылдылыы арасында Орта жзге хан атаына ие боланын жыр еткенінде шабар бурадай тіпті тырынып алды. Аын енді алпыса келген Абылайды ш жзден шыан ше аса мен жайсадарыны шешімі бойынша Теліклді жаасында жрт а кигізге ктеріп лкен хан сайлаанын толаанда тбесі ккке тигендей екі кзі жайнап кетті. Біра Россия атын патшасы аза еліні басын біріктіруді ауіпті екенін ойлап тек лерінен екі жыл брын ана оны Орта жзге хан етіп указ бергеніне бір тотап, сол Абылайды жетпіске келгенше ыайына арай біресе Россия патшасына, біресе ытай бодыханына икем крсетіп, Тркістаннан бастап Есіл, Нра бойына дейін кшкен алы азаты еркінділігін жоалттырмай ел ып сатап ткенін таы да бір алуан жыр ып шыратты.

Бйгеге шапан жйріктей, жыр желісінен мадай тері бршатап аан Нысанбай аын, бір мезет Абылайа Атыай — арауыл рулары алты ызын беріп, оны стіне Абылай араалпатан бір, алматан бір ыз алып, олардан отыз бір л, ыры ыз кргенін аса бір асан жыр етіп толатты.

Дауысы арлыып болдыруа айналан Нысанбай тек ел жатарда ана Абылайды араалпа йелінен туан Улиді Россияа ол шопар болып кеткенін, алма атынынан туан асым трені ке жолын уып, азаты басын осамын деп бйек болып жргенін мадатай келіп, кенет ошау отыран Кенесарыа арай:

Абылай жолы ауыр жол:

Батыр Кене, біліп ой.

Абылайдай берік бол,

Алам десе абырой, —

деп за жырын бітірген.

йдегі жрт жетпіске жуытаан асым трені бетіне арап тына алан. йткені мндай сз тре бар жерде дстр бойынша тек олбасшыа ана айтылатын. Ал асым трені соынан ерген Ўскерді олбасшысы Саржан слтан, Кенесарыны ерлігі мен айлакерлігі жрта анша аян болса да, даымен зірге о тек батыр деген ата ана ие еді. Алдында аалары боландытан зі де «олды мен басарайын» деген ойдан аула-ты. Нысанбай жрттан асан сыншы. Бны осы отырандарды брі де біледі, Нысанбай асиеті асыма да аян…

асым тре жолды зірге Саржан мен Есенгелдіге бергенмен тбі Абылай жолын алып жрер ортаншы лы Кенесары мен кіші баласы Наурызбай болар деп те міттенетін. Нысанбай сзіні з ойынан шыанына ол іштей «ателеспеген екем, мен ааранды сыншы аын да ааран екен» деп ойлады. Біра зіне самсай араан кзді байамаандай, домбырасын асына ойып терін сртіп жатан Нысанбайа:

— Кп жаса, асада жйрігім, — деді, — кілімізді бір ктеріп тастады ой.

асым тре Есенгелді менен Саржаннан бір айдан бері хабар ала алмай іші бітеу жараа толы еді. Суы хабар сумадап п-стте-а тарайды ой. Еш жаманатты естілмеуі Саржан мен Есенгелді сау дегендей жбаныш беретін.

асым трені оыс аталан Кенесарыны атын хош кргендей болуы ортаншы лына лкен сенім артатынын танытты. Жрт та мны аарса керек.

азір Кенесары осы жайларды лсін-лсін таразыа салуда. рине, азір атасы Абылай ханны заманы емес. Ол кезде Россия патшасыны скері де А Жайыты ары бетінде болатын. арт ожа шежірешіні бала кнінде, Абылай ата хан болар жылы ызылжар ораны, одан жиырма бес жыл брын Ескі Семей, сол жылдары араткел, Баянауыл, араралы бекіністері салынды деп отыратыны лі есінде.

Кенесары батыр азатарды з туелсіздігінен айрылуыны е басты себебі — «орта гізден оаша бзау арты» деп арайтын ел ааларыны ауыз бірлігі жотыынан деп білетін. Сол азаты басын осуа бола ма? деген сраа зі де жауап бере алмайтын.

Тек соы кезде ана бір жауапты шыын тапан трізді.

Ол шы Абылай атасыны заманы мен азіргі ел жадайында жатан секілді.

Абылайды тсында Россия патшасы Сарыараны тіректеп бекініс саланы болмаса, блендей ішіне кіре оймаан-ды. Сондытан атасы Абылай біресе Россияны еміндіріп, біресе ытайды дмелендіріп екі ортада бостандыын сатап жре берген. Ал азір азата ондай ммкіншілік жо. Бір жаынан бден орын теуіп алан патша скері болса, екінші жаынан аза жеріні бкіл отстігі мен Сыр бойын басып алан оан мен Атырау, Арал тсынан стірт, Маыстауа дейін кімін жргізген Хиуа хандытары тр. Абылай кезіндегіден азір аза еліні басын осуды иындыы да, жеілдігі де осында деп тсінеді Кенесары.

Ашынан жолбарыс ажалдан шошынбайды. азір азаты алы барасы осы ашынан жолбарыс трізді. ш жатан бірдей адалан найза, азаты да оятандай. Кеше сонау лытаудан дайменді батыр келген. Ол Жоламан мен Иман батырды слемдемесін келіп, азір Сарыараны ай иырында болса да а патшаа арсы шыатын жртты кп екенін айтан. Бастайтын жан болса еретін жрт бар деген. Ал Сарысу, Шу, Сыр бойы азатарыны да кйі белгілі, ран салып, ту ктерсе соынан еруге дайын. Хиуа ханыны иянатына шыдамаан Адай, Тама, Табын, Шмекей, Жаппас, Шекті рулары найзаларын жаладатып, ан жтып ол отыр.

азір бас ктеруге е бір олайлы кез. иянат жанын жеген бара ураан шп трізді, от тисе болды-а лап етіп бкіл Сарыараны, Сыр бойын, Жайы, Маыстау, стірт даласын алып кетуі ажап емес.

Абылай ханны ай атынынан тараан рпаын алса да, тастай берік, йымшыл. сіресе асым тре лы-ызы: Есенгелді, Саржан, Кшік, Мса, Кенесары, Наурызбай, білазы, Кенесарыны апасы батыр Бопай, оларды балалары дайменді, Ержан, Иса, ошарбай, білпейіз. асымны інісі Дайырды балалары Тті, ті, Сатыбалды, оны баласы алдыбай, брі зен айда йса, тамшы да сонда яды дегендей, лкені айда бастаса, згесі соынан еруге бар. Наыз бір ялы ккжал асырлар тобы дерсі. Тек аталас Кшік ана бозкпелеу. кесіні айтанына тек атігез бауырларынан орыанынан ана кнетіндей. Бір биеден ала да туады, ла да туады, бір шіріген жмырт- а кімді блдірер дейсі дейді ішінен Кенесары.