Вход/Регистрация
Хан Кене (на каз.яз.)
вернуться

Есенберлин Ильяс

Шрифт:

Кенесары бл майданды ашпастан брын, патша скерімен таласты соыссыз шешпек боп олдан келген амалын аяан жо. Маайына а патшадан збірлік жеген жртты жинаумен атар, ммкін, кннен-кнге кбейіп жатанымызды кріп бізбен санасар деген мітте де болды, Омбы бастытарына хат стіне хат жолдады.

Е аыры хатын ол Шу мен Сарысуды ыстап шыып, Сарыараны бел ортасы араойын ашырлыа кшіп келген со, Батыс Сібір генерал-губернаторы Горчаков князьа 1838, яни азаша Ит жылы, мамыр айыны басында жазан. Оны Тотыны Табылдысы мен азанапты Кшінбайы деген зіні екі сенімді адамы арылы жолдаан. Хатты мазмны мынадай еді:

«Мртебелі лу господин жанарал-губернатор хазратлріна [6]

Абылай ханны рпаы Кенесары асым ылынан арызнама.

Сізді азам хазртларыыза малм ыламыз, шунки мені тілегім екі патшалыты халы да тыныштыта мір сру еді, біра та сізді адамдарыызды з жаыма шыарып алды деп сіз маан кмнданатын крінесіз. Мені айтып отыраным мынау: бізді бабамыз хан Абылайа тиісті жерлерде сіз дуан салдырдыыз жне аза халынан алым-салы аласыз, сйтіп бізді ыспаа салып отырсыз. Біз бан риза емеспіз жне алым-салы тлеп сізді арауыызда тра алмаймыз. Бізді басымыза туан кн Ресейді басына туса сендер андай кйде болар едідер? Сондытан бізді жай-кйімізбен санасулары керек.

6

аз. ССР тарих архиві, фонд 82, опись 1, іс 169, 15—16-беттер.

рине, мен Баянауыл, араралы м Амола азатарын зіме осып алдым, лі де болса халымды з жаыма оса берем деген ниетім бар; алайда аза халы брыныша з алдына ел болып мір срсе тіпті жасы болар еді, сонда ана сіз де, біз де тыныш мір сре алар едік.

Мені естуімше, сіздер бізді оан м Бар хандыынан айыруды кздейтін крінесіздер. Біра олар мсылман заы бойынша бізді орауа міндетті.

Екі ел тыныш, бейбіт мір срсе брінен де сол жасы болар еді. Біра дуанбасылары ел аралаан кезінде сияза деп сылтауратып азаты жасы ат, жасы киім-кешектерін алатын крінеді. Бізді млкімізді талан-таража салуа тыйым болсын деген патша азамны заы бола трса да, дуанбасылары азатарды айтан арызын лаына да ілмейді. Жуырда ана Тртуыл болысыны азаы Азнабай мырзаны йелін, екі келінін, ызын м бір жесір йелді жаулап алып кетті. Бларды айда екені лі белгісіз.

Сізбен рашанда досты атынаста труды кздеп мен мына тмендегілерді талап етемін:

1) Атау оранысы жойылсын;

2) Амола дуаны жойылсын;

3) Бізді жерімізге салынан сондай мекеме орындары тегіс жойылсын;

4) амауа алынан бізді адамдар м оырлжа слтана жіберілген екі адам босатылсын.

ёшпуны иландырмає Їшін мен сµлтан Кенесары јасым µ¬лы мЈрімді бастым».

Бл хатта Кенесары оан, Бхар хандыымен еш уаытта да бірікпейтінін біле трса да, генерал-губернатора сс крсету шін олар жрдем береді деген сзді дейі крсеткен.

Бл хатына да Кенесары ш ай бойы еш жауап ала алмады. Хатты апара жатан Табылды мен Кшінбайды оырлжа жаындаы Кшенні балалары стап алып, Омбыа жаяу айдап жеткізеді. Кп кешікпей оларды соттап Сібірге жргізеді-міс деген хабар Кенесарыа да келеді.

зіні бірнеше хатына жауап ала алмаан Кенесары енді бден ызаланады. Дшпандарыны арулы айассыз тедік бермейтініне кзі жетеді. «Енді маан алан жол — не патша кіметіне, оырлжа, Ули балаларына бас иіп баынып, алы олды тарату. Не майдан ашып айасып, кшпен з айтаныма кндіру», — деп ойлайды ол. Осыны екіншісін алаан Кенесары бл айасты аза даласын зіне баындыруда Солтстік пен Шыыстаы Россия империясыны е мыты кіндігі болан Амола бекінісін алудан, онымен атар ата жауы Улиханны атыны Айанымны Сырымбет саласындаы ордасын шабудан бастама болды. Кей батырларыны «шабуылды Ккшетаудан бастаса» дегеніне слтан кнбеді. йткені Ккше жері ат баурын жазып шаба алатын жазы емес жне ар жаында Омбы жаын, патша скері тез жетуі ммкін. Оны стіне кесі асым Ккшені киесі а бураны атан деген лаап бар, Кенесары ел арысынан да сескенеді.

Ал Амола бекінісін алып зіні мытылыын крсетсе, абыройыны ршігені. Біреуді матаса айын аспана шыарып, жер-ккке сыйызбай ктермелейтін аза Кенесарыны даын алты алаша таратады. Серкеге ерген ойдай соынан ереді. Осылай болатынына слтан кміл сенеді. Оан таы бір себебі бар. Кеше ана хабар алан. Осы бгін-ертедер ара кіріктеріні азатарынан жаа устав бойынша биылдан бастап салы жиналсын деген патша жарлыы шыпа. Бл жарлы бойынша жз арадан бір ара салы алынып егер ол ашадай тленетін болса, жылы басы 35 сома, гіз жиырма сома, ой екі сома баалансын делінбек. Бл жарлы шыса, дтке уат, онсыз да патша кіметінен ыспа кріп жрген аза, Кенесары жаына ойдай тоытылады…

Патшаны Ккшетау мен араралы кірігіні азатары жайындаы бл Указы Кенесары ктерілісіні ызу шаында арашаны жиырма сегізі кні сол Ит жылы шыты. Біра зынла бны аза аулына екі ай брын жеткізді, Кенесарыны да дтке уат кріп отыраны осы Указ…

«Ал Амола бекінісін ала алмаса? Соындаы бес мы атты скерін ыр- ына шыратса? Онда Кенесарыны артынан кім ереді? Бірден тауы шаылан жрт, баса ран мал секілді шегіншектей бермек. Жауын жее алмайтын батыр — р батыр, ел ораны емес.

Сондытан осы е алашы лкен айаста Кенесары зіні амал бзар ер, ел бастай алатын кемегер екенін жрт кзіне крсетуі керек. йтпесе ол жртты соынан ерте алмайды, ойлаан масаты — хан таына да жете алмайды. Ал мны істей алмаса?».

«Жо, жо, айткен кнде де Амола бекінісін алу абзал. Біра бес жзге таяу жасаы, зебірек, карабин, іштесер аруы бар, биіктігі бес сажын оранды, жан-жаын оршай азан тере орлы бекіністі оырлжа мен арапшы Иван оп-оай бере сала ма? Айла жетсе, бермеймін дегеніне оясы ба, аласы!.. Башрт шірап айтан бекіністі алу айласы Кенесарыны брыны ойына ой осты емес пе? И, сйтті. тте, дние-ай, шірап екі кн тпей жо жерден мерт болды. Біра айтан аылы ккірегімде сайрап тран жо па? Ай, аралек-ай, олы грзіден де ауыр-ау, сорлы башртты мойын омыртасын бірден зіп жіберіпсі. Сл жеіл имылдаса нетті, жазыы амал алуды йреткені ме? Нойыс неме, мені ойымды дрыс тсінбегенсі ой. Саан шірапты ертіп жібергендегі ойым арамайды дрыс айнатуды йретсін дегенім еді ой. Ал сен мені брыны тсілімнен шыа алмапсы… лтіріп жіберіпсі. лу — мір заы. Енді оасы жо. лтіргені дрыс та. арашыны аылымен амал аланымды жрт білсе, менде андай абырой алады? Енді ол дісті… Жо, жо, е алдымен бар батырымнан бекіністі алай алу керек екенін сраймын, рине райсысы рилы жола сілтейді… Е соында барып, з ойымдай айтамын. Ел бастайтын аарманны аузынан шыатын сзді айтуым керек. Бны зі маан ерген жртты бірден кілін ктеруі сзсіз. Содан кейін мен айтан діспен Амола бекінісін алса, одан арты абырой болар ма?! Соымнан ерген жрт рмет ттса, хан таыны да жаындай тскені.

  • Читать дальше
  • 1
  • ...
  • 33
  • 34
  • 35
  • 36
  • 37
  • 38
  • 39
  • 40
  • 41
  • 42
  • 43
  • ...

Ебукер (ebooker) – онлайн-библиотека на русском языке. Книги доступны онлайн, без утомительной регистрации. Огромный выбор и удобный дизайн, позволяющий читать без проблем. Добавляйте сайт в закладки! Все произведения загружаются пользователями: если считаете, что ваши авторские права нарушены – используйте форму обратной связи.

Полезные ссылки

  • Моя полка

Контакты

  • chitat.ebooker@gmail.com

Подпишитесь на рассылку: