— амзолыды шешіп, ана есікті тиегін салып кел, — деді оырлжа зі ыайлана беріп. уанып кеткен жас тоал орнынан асыа трып ырала басып барып есікті тиегін салды. Дл осы кезде сырт жатан біреу есікті тарт- ты. Зейнеп босаадан сыалап жіберді де:

— Слтаным, Шыыс пен Жнділ, — деді, — ашайын ба?

— Жандары шыып кетпес, кте трар, зі бері кел…

Тоалды пайы тгенделіп боланнан кейін, лден уаытта барып, есік ашылып, йге Шыыс пен Жнділ кірді. Тстері солын. сіресе Жнділ. Екі рты суалып, кзі кіртиіп, бір тнні ішінде сзектен трандай ілмиіп алан. Кнні кесі емес, зі істегендей, оырлжаны бетіне арай алмады, басы тмен салбырап кеткен. «Бсе, наашыа тартан бз кпе боларсы деуші едім, дауыс ктеруге жарар трі жо ой. Кмісті де енді маайынан жрмессі», — деді ішінен аа слтан. Жнділ расында да кесіні айтанындай боз кпе, боса бел, жігерсіз жігіт еді. Бар махаббатын тнде жылап тауысандай Кмістен де кдер зген, кеге де арсы сз айтар дрмені жо, азіргі трысы ажырсыз, салы суа кеткен адамны кейпі еді.

Ал Шыыс болса сусыны ана умашталан тоал шешесіні жайрадаан трін кріп, жанжалды жеіл біткенін тсінді. «Татуласан екенсідер. Бсе, ара ниетті крі орау, жзге істеген иянатыны зіне айтарылан бірін кешірсе керек етті. Енді кеден келер ауіп жо».

кесіні сырын осы кнге дейін аны тсінбеген Шыыс, оны баласына лмей кешпес кек сатап аланын айдан білсін!

оырлжа бошантайынан Талызинны бйрыын айта алып, балаларына оып берді де:

— Сендер а патшаны офицерлерісідер. Бйрыты орындау — борыштары. райсы жз сыпайдан алып, ереуіл ктерген елдерге жрідер. Айтандарыа кнсе кшкен жртты кейін айтарыдар, кнбесе бастарына аыр заман орнатыдар, — деді.

— Егер кшіміз жетпесе айтеміз? — деді кесіні сз тркінін аарып алан Шыыс, — Кенесары слтан осал жау емес.

— А патша офицеріні сзі емес айтып траны, арам. дайменді рпаыны атына кір келтірмедер! — деді аа слтан келте айырып.

Крер кзге лімге айдап саланынан Шыыс атігез кені з кнсін кешпегенін ты. Аа слтана енді сз айтармай екі баласы н-тнсіз йден шыып кетті.

Аздан кейін оларды араткел бекінісіне арай шауып бара жатан дбірі естілді.

оырлжа сл тыдап трды да:

— ашаны тоал шешесіні етегіне жабыса береді, Шыыса да зін крсетер мезгіл жетті, — деді.

Зейнепті жрегі мздай боп кетті. «Брін де біледі екен. Мезгілсіз келгеніні де себебі сол болды. Анау етегіне жабысан ан да соны есебі екен. арамаында кісі жотай, туан балаларын лімге айдап салуы да соны ші. Ккжал болса осындай бол».

Крі тарлан оырлжаа Зейнеп сйсіне арады. Айыпты екені есіне тсіп кетіп, аяына жыылып кешірім сраысы да келді. Біра оны істемеді, йел болса да тбі Бкейханны рпаы екенін мытпады. Сол сазаран алпында:

— Ал Жнділді жазыы не? — деп срады.

— Жазыы баласы мен шешесіні ылмысын біледі. Жне слтан басын арашыны ызына ор етпек болды.

— Бріне де тсіндім. Енді мені тркініме ашан апарып тастайсы?

— Баланы зім таптырдым, зім жазалаймын. Ал атынды ыры тоыз тлеп сатып алам, алы малымны ны айтпай бостан-боса неге апарып саламын? — деді абаын тксите, сйтті де сл жібіп, — ымызы болса келші, шлдеп кеттім, — деп теріс брылды.

«Арам олдан алай адал ымыз ішуге дті барады», — деп Зейнеп сл та алып трды да, зін-зі жбатты. «Жарайды, хан тымында бдан да сораы кнлар болан. зі кешсе, маан не сор?».

Ол енді жоралай басып, босаада тран кміс піспекті ара сабаа арай беттеді.

Осы кезде йге біреу кірді.

— Ассалаумаалейкм.

оырлжа слем берген адамны бетіне брыла арады да, кенет жзі жылып сала берді.

— Ау, Ожар сабазсы ба?

— И, аа, слтан, зімін.

— Жарыным-ау, тірімісі, айдан жрсі? Жоары шы.

— Омбыдан. Жне жалыз емеспін, — деді Ожар трге таман отырып жатып.

— асыда кім бар?

— атыным.

— Кімні ызы?

— Тайжанны.

— ай Тайжан? лгі патшаа арсы шыып атылан… Азнабайды Тайжаны емес пе?

— И, сол кісіні ызы…

— Онда ыз бар ма еді?

— зі сталанда… Алтыншаш деген ызы алан екен. Тайжанны й-ішін Туринге айдаанда Омбыны бір бай саудагері сол Алтыншашты сатып алып, генерал Фондерсона тарту етіпті… Биыл он алтыа шыты.

— гіме сенде екен ой!.. И, сен оан алай йленіп жрсі?.. зі айда… йге неге кір демейсі…

— Крші ауылда… алай йленгенім за жыр…

Ожар ымыз сапырып жатан Зейнеп жаа кз тастады да, сзін тия ойды. Аа слтан бірден тсініп йеліне:

— Тоал-ай, сырта шыып онаа шай ойыз, ой сойдыр… — деді.

Зейнеп: «Менен жасырасыдар ой сырларыды», — дегендей кекете езу тартты да йден шыып кетті.

Ожар Сейтенмен алай серік боланын, оны алай стап бергенін, зіні ттын болып неге бірге жргенін бастан-ая баяндап берді де:

— Омбыа баран со да екі жетідей абатыда жатуа тура келді. — Сейтенді блек, мені блек «соттама» болды, — деп клді. — Бір кні Фондерсонны зі келді. Генерал дегенді жаын жерден брын кім крген, сары ала тймелі, айиан жирен мртты, тсі суы кісі екен. Сейтен мен Тайжанды стап бергеніме рамет айтып, не тілегі бар, сра деді… Омбыа былтыр бір жрмекеге келгенімде Алтыншашты кргенім бар… Сонда аузымнан сілекейім аып мар боп кеткем. Туекел деп генерала: «Маан атындыа есігіде жрген ырыз ызын берсе болады», — дедім.