— Апаа бара ой, — деді.

Сызды наыз бір желіден босанан лындай ауыла арай ойнатай жгіре жнелді. Кенесарыны ымына тсінген аралек те енді ауыла арай беттеді. Тбе басында тек слтан мен хатшысы ана алды. Жсіп зін-зі стай алмай:

— Наыз ккжал болады! — деді зымырап жгіріп бара жатан Сыздыты соынан арап.

Кенесары мырс етіп кліп жіберді.

— Неге клдііз?

— зім де Сыздытан кп міттімін. зге балаларым бір тбе де, Сыздыым бір тбе. Ал клген себебім: Абылай атамны тсін жорыан Бар жырауды сзі есіме тсіп кетті. Сені Сыздыты ккжал брі болады дегені сол кісіні айтанына дл келіп тр…

Жсіп-Иосиф Гербурт аза арасындаы сан алуан ертегі, лаатты сзді кп екенін брыннан білетін. Жне оларды марта тыдайтын. Реті келсе жазып та алатын. Б жолы да сондай бір жйтті шеті крініп аланына уанып кетті. Тре тымы здеріні пиясын баса жрта кп айта оймайтынын білсе де:

— андай тсті айтасыз? Бар жырау не деген екен? — деді слтанды сйлеткісі келіп.

Кенесары блсінген жо, гімесін бастап кетті.

— Атамыз Абылайды ш жзді игі жасылары боз биені стіне шомылдырып, а кигізге орап, хан ып ктерген кніні тнінде ол бір ажайып тс кріп шыыпты. Бар жыраудан жоруын срапты…

«Астымда Жалынйры жйрігім бар. Сарыарада серуендеп келе жатыр едім, — депті хан Абылай, — алдымнан бір арыстан тра ашты, уып жетіп, алдаспаныммен ішін жарып жіберіп едім, арыстанны ішінен бір жолбарыс шыты да тра жнелді. Жолбарысты да уып жетіп аш бауырынан орып жіберіп едім, ішінен бір ккжал асыр шыа келді де тра ашты. Ккжал асырды да уып жетіп, ішін тіліп жібергенімде, одан бір ызыл тлкі ата жнелді. ызыл тлкіні де уып жетіп арнын осып аланымда ішінен рт-мырса, баа-шаян, жылан-кесіртке атарыла тсті… Біра блар менен ашпады, брі быжнай келіп, атымны сауырына, жалына жабыса бастады. Шошынанымнан айайлап жіберіп, оянып кеттім. Жоруын айтшы осы тсімні, жырауым», — депті Абылай хан.

Сонда Бар жырау былай деп жорыан екен:

«Жалынйрыа мінгені — хан таына мінгені. Ал алдынан арыстан ашса, сенен арыстандай айбарлы л туады екен. Одан туан бала да жолбарыстай айратты, жректі болады екен. Жолбарыстан туан шбере де ккжал асырдай жректі жаратылады екен. Ал ккжал асырды баласы, тртінші рпаы, ызыл тлкідей заманына арай у, тсілой келеді екен. Ал ызыл тлкіден рі арай тараан тымы баа-шаян, рт-мырса, жылан-кесіртке секілденіп уатанып кетеді екен», — депті.

Егер Абылайдан туан арыстан мені кем асым тре болса, одан туан жолбарысты зім десем, менен туан ккжал асыр лгі Сызды емес пе? Жааы ылыы Сыздыты ккжал брі болатынын крсетпей ме? зі де соны аарып алан жосы ба?

Кенесары лденеге кілі блініп кенет тотай алды. «Ал ккжал асырдан тлкі тууа тиісті ой, тс жоруы дрыс болса, солай трізді… зііз соан сенесіз бе?» — деп срауа Жсіпті батылы бармады. Ол рине дл осы минутте Сыздытан туан Жністі ызыл тлкідей у келетінін айдан білсін, тек Бар жырауды Абылай тсін лгідей жорыанына та алуда еді. «Тс жоруы дрыс. асым тре — арыстан, одан туан Кенесары жолбарыс, ал бл Жолбарыстан туан лгі Сызды шын ккжал болалы тр. Одан кім туады? Шыныменен Бар жырау айтандай кнін кру шін заманына арай бейімделген, жалтарма бір ызыл тлкі дниеге келер ме екен?» Жсіпті ойын таы Кенесары бзып жіберді.

— Ж, Бар жырауды гімесін оя трайы, — деді ол кенет, кптен бері кілінде жрген бір сырды озаысы келіп, тбе стіне жантая жата беріп, — сен де отыр, Жсіп, — деді. Сйтті де гімесіне айта кірісіп кетті. — Сен бтен жртты баласысы, Жсіп… Жасы кіші боланмен кпті крді… А патшаны таяын Блше халы азатан брын жеген трізді. Сондытан сендер бізден грі білгірсідер… Білгір болмаса Россия патшасы сені сонау ит лген жерден мынау у далаа айдар ма еді.

— Кш олында транда, зіне арсы адамды патша неге аясын…

— И, ол солай ой… Ал мен сенімен кеескім келеді. Шын дос болса ойыдаыны жасырмай айт.

— Сраыз. Жалан айтпауа ант етейін.

— Жо, антыны керегі жо. Мен саан онсыз да сенемін. йткені екеуміз де Россия патшасынан орлы крген жандармыз. Тілегіміз бір, ниетіміз бір, бірімізді біріміз алдауа тиісті емеспіз. Ал срайын дегенім… зі кріп жрсі, Жсіп, от сала білсе патшаа арсы азір бкіл Сарыара ктерілуге бар… Ереуіл жалыны бдан да ршіп кетуі ммкін…

— Дрыс айтасыз.

— Ал біз де ширыа тсеміз. Егер Орта жз тегіс ктеріліп, оан Кіші жз осылса… Бны зі ыруар кш ой. Сйтсе де… — Кенесары ойын айта алмай таы да ндемей алды. Тек аздан кейін ана барып инала, — осынымызды брі тбі боса ан тгу болмай ма? — деді, — жарайды бар аза бірлестік делік, сонда а патшаа айтанымызды істете аламыз ба?

«Кенесарыны бл кмндануы бос кмндану емес екенін Жсіп бірден тсінді. рине осы биылы жаздаы жеістерден кейін баса адам болса, лепірген стіне лепіре тсер еді. Ал Кенесары… Жо, жо, бл жай аза емес, бнда бір елге аа боларлы аыл бар. тте! тте! Елі кішкентай жртты ардаты лдарыны даы да кішкентай. Дл осы шоша саалды, шегір кз аза, Европа елдеріні олбасшыларыны айсысымен салыстырса да батырлы, айлаорлы жаынан кем сопас еді, біра кішкентай халыты лы… Ал жері кп… Сол кп жерді осынау аз ана жртты басып отыра алмайтынын білмей ме бл? Бларды ажалдарыны зі де осы орап жрген жерлерінде емеc пе? Бгін йтіп-бйтіп аман алып аланмен, ерте брібір сол жерден айырылады. йткені блар саны аз халы… Осыны неге тсінбейді бейба? Дос жылата айтады, дшпан клдіре айтады. Шын кілден срап отыр ой, не болса да шындыты алдына ашып салайын».