— азір Араны кп жерінде а патшаа арсы ереуілдер жиіленді, — деді Иман гімесін тжыра, — жаында жеріме бекініс салды деп Баянауылдаы Азнабайды Тайжан, Сейтен атты балалары ктерілді. тте не керек, ос арлан мезгілсіз ола тсті…

Ал астарындаы балуан денелі, сом білекті, ара торы, алы мртты дайменді батырды бл жата айдан жргенін Жоламан сраанда, Иман:

— Бааналыдаы Жырыты шонжары Сандыбайды Ердені алыдыын тоалдыа тартып алып, аулына ара Кегір мен Сары Кегірден оныс бермей, Сарысу жаа уан со, бізге келіп осылды, — деді.

Содан кейін Иман здеріні Мажар тауында арар атып кн кріп жріп Табын руына солдат шыыпты деген лаапты естіп, бір кемеге мінгенні тадыры бір дегендей, бріні арманы бір жерден тйіскен со, аайын басына кн туан шата кмек беруге келгендерін айтты.

— Бгінгі жасылытарыды мір-баи мытпаспын, — деді Жоламан алы абаын др ктеріп. — Алтау ала болса ауыздаы кетеді, тртеу тгел болса тбедегі келеді, деген осы. ш батыр тізе осып едік, кк темірге оранан жау шегінді.

Бкіл Табын ан жылап, ара жамылып боздатарын ойып, жетісін бергеннен кейін ш батыр айта кеесті. Енді ру-ру болып а патшаа арсы шыанмен мраттарына жете алмайтындарын гіме етті. Елдігімізді сатау шін бкіл аза бас осып, бір туды ктеру а патшаа берілген слтандармен шайасып келген асым тре балаларынан шыу керек деген тотама келді. Осы тілекті білдіру шін сонау Сыр бойындаы асым тре аулына зірге соа бас, содыр тая дайменді батырды сапар шегуін жн тапты.

Осылай уделескен Иман батыр ыпша руыны басын осып а патшаа арсы дайындау шін, Мажар тауында бас сауалап жрмей, енді сарбаздарымен з еліне айтпа болды.

зірге жау бетін тойтаран Табын руы биылдыа осы Елек бойыны жо- ары жаын ыстап шысын делінді. Егер таы да солдат шыып, кресуге дрмені жетпейтіндей халге шыраса, Торай, Ырыз зендеріні кншыыс іріне ыпша жеріне кшетін боп уделесті.

Иман батыр ыпша жеріне арай Табын озалса, ша жайып арсы алатынын айтты.

ш батыр осылай серттесіп айырылды. Біра р руы зіне бір тайпы ел саналан, жерге тгілген бидайдай шашыраан алы аза, бір туды астына жинала ма, жиналмай ма бан шеуі де кпті еді.

ІІІ

Шым дуалды, кйген кірпіш мешітті, алы жеміс аашына бленген Ташкент шаары бгінде деттегідей ысты. Аыран есек, шиылдаан шаыратай ос дгелекті арба, ша-ша кшелерді уалай аан лай сулы арытар да кндегідей. Науан базары да ежелгі алпында. атар-атар тізілген крке трізді кішкентай дкендерді алдына жайып ойан ызыл-жасылды жібектен, кк ала, сары ала, тгілдіре сан трлі глмен, рнекпен шекейленген матадан кз тнады. Тау-тау болып йілген, сатуа арналан рік, мейіз, хиуа муесі, ферана алмасы, ытай жааы… Ерте піскен гелек, ара кк клбі, сары ала бар ауындарынан ая алып жргісіз. Кміс жзік, алтын білезік соан ста, олында тспісі, алдында тселген жайнамазына тгілген жеміс трізді сйек малатары бар ожа-молдалар. Ота кйген семіз етті иісі мкіген маал жанында бк тскен нашар киімді друіш пен клендр. Тек осыларды ана жздері солын. Ал зге ала шапан киіп, а слде ораан збекті айсысыны ишан екенін, айсысыны диан екенін айырып болар емес. Кімні сатушы, кімні алушы екенін де ажырату иын. Мнда брі де сатылады, байды ары да, жарлыны малы да…

Бл алада брі де деттегідей, анау бдене соыстыран топ та, не, анау орор тартып, геджак тыдап отыран мырзалар да… Брі де кндегі салтында. Науан базары да гу-гу, Ташкент кшесі де ша-ша, аспан айналып жерге тсердей кн де ысты, кйіп тр.

Тек Ммет лім орнына болан Ташкент шбегі Бегдербек рабатында ана бгін бір ажайып згеріс бар секілді. Біра шбегіні блблдары сайраан, жпар иісі аыан бау-башасында, есік пен тріне дейін Иранны жібек кілемі тселген, немесе абыралары Барды глі тгілген сарылт жібегімен кмкерілген салтанатты сарайларында ешандай згеріс жо, олдан жасаан кміс клдерінде де сылдап н осан ау. Шы моншаты жасыл тккен башаларында да сайраан блблдар. Млдір фонтан суларында да жуынан алызыл ырмызы глдер…

Мндаы згеріс тек салтанат сарайындаы мрит, софы, узір, наиб бекзадаларды жріс-трыстарында, сйлеген сздерінде…

Жо, блар сйлемейді — сыбырлайды, жрмейді — ыбырлайды, аятарыны шымен басып нсіз озалады. Жздерінде обалжудан грі орыныш, бір-біріне ашы тілдесуден грі, сыр сатау басым. Онсыз да пияа толы она сарайы — рабаты бгін брынысынан тылсым жмба апаса айнал- ан. Бір ст жабыр алдында тнере тскен жйтке сайды. она сарайыны мндай кйге тсуіне себеп болан не екен?

Бгін тнде ай бойы р кні айдай созылып, бден сары жамбас болып шбегіні рабат сарайында ктіп жатан асым трені балалары Есенгелді, Саржан мен Шбыртпалы Аыбай бастаан жиырма жігітті тадыры шешілмек…

Жне бгін оан даруасы Лшкрді аылы бойынша шбегіні арнаулы шаыруымен ш а пілге шатыр тігіп, кіле ара кк арыма мінген, асында бір топ ешік — аа, мудзин, наиб, геджаы бар оан ханы Мделіхан (Мамет лім) келген. Блар алаа кірген кезде жрт шырт йыда еді. Сыз беріп келе жатан тамен бірге рылан дутар, ішін тарта барылдай шыан зурна, танбур ндері бкіл Ташкентті азан-азан етті. Жрт жау келіп алан екен деп тсектерінен атып трды. Келген оан ханы екенін білгенде жау шабардан бетер жанталаса есіктерін тарс бекітіп йді-йінде нсіз жатты.

Кн шыа аланы Мделіхан кірген шетінен сл иыстау ападан екінші кш крінді. Бнда да тамаша салтанат бар. Жабы кймелі пуескеге ксем салып ш абоз жеккен, алды-артында найза стаан сегіз салт атты нкері бар крікті керуен. Б да Ташкент шбегіні арнаулы онаы. ратбе кентінде тратын Омарханнан он алты жасында алан, азір отыза келген, бкіл Орта Азияа аты шыан, алтын айдай толысыан слу жесір ханша Ханпадшайым, Мделіханны гей шешесі.

Ташкент он сегізінші асырды екінші жартысында, белгілі птуар шайыны кезінде лкен шаара айналан. Мнда жібек тоу, алтын-кміс зерлеу, былары илеу, темір орыту, ара-шарап айнату трізді ксіптер глденіп, ала бкіл Орта Азияны Россия империясымен, ашария, Индиямен арым-атынас сауда жасайтын кіндігі болан.