Кілін дшпандарды басып туан,

арнында анасыны ан шегелдеп,

ызаран екі кзін ашып туан,—

деп бесігінен анмарлыы, аяусыздыы дріптелген, аузынан жалыны шыан сотар, рда-жы, атігез асым тре емес. Иленген терідей жмсарып, стіндегі жні уыс-уыс тсіп ызыл шаа болан ктерем ойдай лсіз крі-рта шал. Тек кзінде ана ыза, ашу алдыы бар.

Ол сске ктеріле Кенесары, Наурызбай, Аыбайды жне аулында онып жатан дайменді батырды шаырып алды.

Аз уаыт ндемей отырып басын ктерді.

— Жас кезімде, есер кезімде Ккшетауды мекендеген таы а бураны садапен атып лтіріп едім. Бл ылыымды естіген аузы дуалы асаалдар «Шыраым, Абылайды а бурасы Ккшетауды иесі еді, киесі рып жрмесе нетсін!» — деп еді. Ккшетауымнан айырыланымды сол ылыымнан круші едім. Есенгелдім мен Саржанымды да сол а бураны киесі атты ма? Олай болса алла таала жолыа асарбас айтып, мойныма брша салып тілеймін: аарыды, зге балаларымнан аула ет!..

асым тре ккке ктерген олын тмен тсіріп за уаыт отырып алды. зге жртта да н жо. Тек «Асарбас!» Асарбас!» деп іштерінен кбірлейді. лден уаытта барып асым тре басын айта ктерді. Кенет кзінде сніп бара жатан отты ызылындай бір лсіз шын пайда болды.

— ыран артайып лмейді, айырып леді, — дейтін еді Бар жырау. Сол кй маан да жеткен екен. Не болса соны айтып кеттім білем. — Кенет ол бойын жинап алды. — Ендігі кезек сенікі, — деді ол Кенесарыа арап, содан со алаанын жайып батасын берді, — умин!

асым тре трегеліп, кміс ынды сапысын белінен шешіп Кенесарыны алдына ойды да, керегеге сйеулі тран киік мйіз мосысы бар, білтелі лдыр мамай трке мылтыты алып:

— Бес жз адамнан жаылмай тиетін кем Абылай ханнан алан мра еді. зге ааа бермей келіп едім, енді саан бердім. Ие бол, — деді.

асым трені бнысы ендігі билік сенде, олды, Кенесары, сен басар деге-ні еді.

Кенесары мылтыты жанында тран Наурызбайа беріп, бір тізерледі де, ынынан ылшылдаан сапыны суырып алып мадайына тигізді.

— Осы сапыны алмас жзіндей дшпандарымды аямаса ант етемін.

асым тре таы да бір тілегін айтты.

— Екі аа мен он сегіз тлегітті кегін айтар. Бкіл оан хандыына шама келмегенмен, Ташкентті алуа кші жетеді. Ерте сарбаздарыды жина. Ары ата Туекел хандай Ташкентті шаыраын ортасына тсір. Сонда мен риза!

Кенесары басын тмен иді.

— Ташкенттен алатын кекті Ташкенттен бастау керек пе, лде бтен жолы бар ма, аыла сап ерте жауабын берейік.

— Мейлі.

Кенесары сол кні зіні он екі анат а ордасына Аыбай, Наурызбай, дайменді батырлар мен Нысанбай жыршыны шаырып алып за кеесті. Ертеіне жанына ш батырды ертіп асым треге келді.

«Ташкентті шап» деп ашу стінде айтып алдым ба, егер Сыр, Шу, Сарысу бойыны ер азаматтары ермесе, аз ана Алтай, Тоа, Алшын, Уа руларыны Ташкентті алуа кші жете ме деп, асым тре де а мамы тсегіні стінде тні бойы кірпік апай дбекшіп шыан. Кенесарыларды келгенін естіп, бктсіп жатан жерінен басын ктерді.

— Кке, — деді Кенесары кесіні алдына тізесін бгіп, басын иіп, — «Кппен кеесіп пішкен тон келте болмас» дегендей біз аыла салып, Ташкентті шабуа лі ерте деп тапты.

— Сонда не істемексідер?

— Кз тспей Ккшетауа кшкенді жн крдік.

асым «Ккшетауа неге кшесідер?» деп срамады. Басын шайап ндемей за отырды да, лден уаытта барып:

— Блтіріктерін алдыран асырды апанына ашылар рдайым апан рады. Ккшетауда бізді кткен лкен атер бар, ол ара енді сендерге оныс болмайды, — деді, — Араа кшкен жн, онда да лытауа… ш жзді а ортасы, бірі болмаса біріне иек артуа олайлы.

— лытау — Бааналы жері. Патшадан шен алан Сандыбайды Ерден, Дзені оныс бермесе айтеміз? Келмей жатып таы да сойыл, шопар атыыстырамыз ба?

— И, зі блініп келе жатып, тыныш жатан елге блік салса, сені жрт бйіден кем крмейді, — асым ауыр крсінді. — Сонда Абылайды а туын ктерген Сарыарадан енді бізге барар тау, басар жер алмааны ма?

йге кіргеннен бері ндемей отыран дайменді батыр тізесін бкті.

— Сандыбай тымынан жасылы ктуге болмайды, — деді ол. — Егер кшсе Терісаан бойына, араойын ашырлыа кшкен жн. Бізге ерген ой Алтай азаматтары болса, ол ара Жанайдар, Тлебай батырлар шыан ыр Алтайыны жері. Туыс туысты табады. Жне Арынны ардагер руы Абылай ханны рпаына бір ыса оныс беруі кмнсіз. Ал жаз шыа лытау тірегінен орын тепкен келісімді. Сандыбайды ос брісі Ерден, Дзенінен лытау, Кішітау маын, аракегір, Сарыкегір бойын берсе олынан, бермесе жолынан, алты арыс азуларын кк рышпен тілгілеп отырып тартып алу керек.

— Бл табылан аыл, — деді асым, — Терісааннан Кнімжан келінні тркін жрты да алыс емес.

— Онда араойын ашырлыа кні брын шабарман жіберіп хабарласан жн болар, — деді Кенесары.

асым иек аты.

— Б да табылан аыл.

араойын ашырлыны жайлаан ыр Алтайы елімен сйлесуге ос атпен дайменді батырды зі жрмек болды. алан жрт Ташкент шбегіні олынан аза тапан лдарыны жетісін берісімен Араа арай кшуді уделесті. Ер азаматтар, шал-кемпір, бала-шаа туып скен сар даласын саынып-а алан екен. Бл хабарларды уана малдады. Кешеден бері елегізіп жрген жастар енді белдерін бекем буып, ат йрыын тйіп алыс сапара дайындала бастады. орамсатарынан екі ырлы ткір шты сауыт бзар, трт ырлы озыжауырын жебелерін алып, тартылар жеріне жаадан кшігенні ойлы жні, тазараны тайла жні деп аталатын кшіген мен тазараны ауырсындарын ондырды. Ал кейбіреулері болат шты ос лаш айы найзаларыны штарын ткір айрап, ат йрыынан жасалан шаша таып жатыр. Базы біреулер беліндегі сйек сапты бйда пышатарын ылшылдата айрап, бтен арулары болмаандытан жуандыы білектей сай бойына біткен тапал араайды тзулерін тауып алып, жмыр тбірімен суырып, кеспелтек шопар жасауа кіріскен. Ара жеріне айткенмен де тынышты болмайды дегендей жауа арналып жнделген ару-жара, алыс жола деп дайындалан ер-тоым, жген-йысан, мінер ат…