Арыматы слулыына риза болан патша, Амола кірігіні азатары ырыншы жыла дейін салытан босатылсын деген арнаулы Указын шыар- ан. Бл Указ ждеп алан жртты кілін ктерумен атар аа слтан о- ырлжаа зге слтан, билерді алдында лкен абырой перген. оырлжаны осал кісі емес екенін зге жрт та тсінген. Брын ыыр арап жрген кейбір ауылдар енді ара суытан ытаан ктерем озы-латай оырлжаны олтыына кіре тскен. Аа слтанны міндет етіп отыраны осы жайт.

«Япырмай, деді таы да ішінен оырлжа, ткен жылы ысты орасан атты боланы есіне тсіп, ысты осындай боларын есепші Жарла арт айтанда неге ла оймадым? ара малды алыса айдай алмаанмен, жылыны Баянауыл жаына ткізіп жіберуге болатын еді ой. Есепші Жарла арт алдына малта трізді зен жаасыны жылтыр ср тастарын жйіп ойып: «Міне крдііз бе, аа слтан, деп еді ой, егерде Маусым мен араша айларында Мерген ауыс жлдызы мен Егіз Зауза жлдызы атарласа крінсе ыс ауыр болады. азір араша, Маусымда Мерген мен Егіз атар крініп отыр. Сен Тяты ызы айнысаны алар жылы да осындай болан. Ол жылы Жылан еді ой, азір Мешін… Мндай ауыр ата ыс отыз жылда бір соады. апы алма деген еді ой. Артынан жауырыншы Дкір білгір де месіз ара ойды ота кйдірген у жауырыныны сызытарына арай отырып, «жеті халыты тадырын, сол жеті халыты басаратын жеті патшаны ажалын, кні брын болжай алатын ара басты ара ойды у жауырыны айтуына араанда биылы жыл Мешін жылы, Мешін жылы кні ааран, бораны аыран ауыр жыл, — биыл жт жылы болар» деген.

оырлжа мртынан клді. «Жарла есепші мен Дкір жауырыншыны тілін алмааным андай дрыс болды. Оларды дегенін істеп, жылыны тау тасалаан шыыстаы елге айдаанымда, ел мндай апата шырап, патша Указы шыып, абыройым ктерілмес еді ой. Жаратан алла бныа да шкір, жз ыры мы мал ырылса, биылы жылы жз ыры мы тл туар. Ал жрт кзінше адірімді ктеретін мндай патша азам Указы р жылда шыа бермес. Бл ата — мені абыройыма таылан бір жаа алтын теге емес пе».

оырлжаны абаы кенет тікірейе алды. «Апат демекші, апат келе жатан трізді ой, айлакер болса тылып крші енді осы апаттан?!»

«И, шешелеріні жатырынан найза стап туан, Абылайды анды бала рпатары бір жаынан бастары алынып жатса да, тубе етер емес.

Бегдербек шбегі былтыр Есенгелді мен Саржанды лтірсе, биыл Лшкр паруаншы алдап шаырып асым трені зіні басын алды. Ал біра бдан кейін тотаан айсы бар? Жараланан асырдай асымны Кенесары, Наурызбайы тіпті долданып алан жо па? Былтыр бес жз й болып ел шетіне келгеннен бері ке даланы кірентіп жатыр. Бларды жеткені зге елге ырсы болып тиді-а ой. Патшаа арсы шыуды осы жрт асым балаларынан йренеді, осы уаыта дейін кейбір оан-лоысы болмаса, негізінде тыныш жатан алы Арынны арасына да іріткі мытап тскен секілді. зі де шыуа таяу тран кз еді дегендей, Кенесарыны айтаны кесір болды. азірді зінде Амола кірігіні Байдалы, ойлыбай — Шаыр, Жанай — аламан, Темеш, Тыналы болыстары бас ктеріп отыран жо па? Оан сонау Азнабай балалары шо салып кеткен аржас руын, Бектасты Таймасы жел беріп отыран Тртара ауылдарын, араралы кірігіні ата она бастаан Жебай — Шаша, ара — Атымбет, орсын — Керней, ояншы — Таай болыстарын, алты жз отыз бес й ырызды, былтырдан бері ереуілдеп ата мінген Кіші жзді Табын, Тама, Жаалбайлы, Алшын, Жаппас, Шекті, Тртара руларын, Дулатты Иманы желіктіріп отыран Торай бойыны алы ыпшаын осса не болды? Россия патшалыымен шектескен жерді брі азір лапылдап жанан рт трізді. Бан Амола кірігіні ыпшаы мен Керейі де осылады деген сыбыс бар. Сонда б жрт айда барма? Бкіл Араны алы ртке айналдырма па? Сол ртті крігі биыл лытау маына, араойын, ашырлыа кшіп келген Кенесары. Жер дауын, салы дауын пайдаланып алы азаты патшаа арсы шіктіре тспек. Жртты шігуі сіресе мына Атау бекінісі салына бастааннан бері тым рши тскен трізді. Атау бекінісіні салынуын да Кенесары з пайдасына жаратпа, оан ммкіндігі де бар: Атау, араралы, Амола, Аягз кіріктеріні тоысан жерінде тр. Жне оны болашата атарар борышы да зор…»

Атау бекінісіні неге салынып жатанын есіне тсірейін дегендей оыр- лжа бас жаындаы кілем бошантайына олын созып ызыл сафьян мабадан алыдыы бір елі, екі басты самры сты суреті салынан ааз алды. Бл осы жылы он бесінші Маусым кні Бірінші Николай патша ол ойан Атау бекінісін салу жніндегі жарлы еді. оырлжа кз жгіртіп ои бастады:

«Омбы облысына жататын сырт округтерді Атау деген жерінде бекініс салынсын. Бл бекіністі бастыы-коменданты етіліп полковник не подполковник шеніндегі адам таайындалсын. Комендант мынандай міндеттер атарсын:

Амола, араралы, Аягз округтеріні ішкі тыныштыын баыласын.

Осы ш округ ауылдары отстіктегі Бетпадалаа дейін кшкенінде, соларды ораншысы болсын.

Шекараны немі баылап трсын. азатарды шекарадан рі арай бтен жаа ткізбесін. Баса жртты да шекарадан бері арай кіргізбесін.

Осы ш округті жерімен кшкен керуенді ры-арыдан, шапыншылардан орасын.

Осы трт міндетті орындау шін жоары аты аталан ш округті скерлері Атау комендантына баынатын болсын. Жне коменданта бізді бекіністерімізге, не оластымыздаы аза ауылдарына шабуыл жасайтын астар табылса, оны Шу зеніні бойына дейін уып, ару олданып тыйым салуа рсат етілсін».

оырлжа Указды оып шыып, оны маызына жете тсінейін дегендей сл ндемей жатты. Аздан кейін ана барып таы да сл клімсіреді. «Асыпадар. Тек осы Атау бекінісі салынып болсын. Сонда крерміз айсыны алай тырп еткендеріді!»

Жанында отыран тоалын оырлжа адама санар емес, Указа риза болып кетіп, ос басты самры с салынан жерін шп еткізіп сйіп алды да орнына ойды. Енді осы Указбен бірге Омбы генерал-губернаторына жазан патшаны екінші жарлыын оуа кірісті. «Атау бекінісіне шіркеу салынсын. Шіркеуде бір поп, екі дьякон, бір кзетші стауа рсат етілсін. Попты жылды жалаысы мы сом болсын, мриттерге, дьякондара алпыс сомнан, кзетшіге — тоыз сом елу тиын жылына жалаы берілсін. Ал попа, Амола, араралы Аягз приказдары бойынша жола шыанында, заа сйкес жол ны тленсін жне одан бтен ара-шарап секілді керектеріне жылына таы екі жз елу сом аша осылсын».

оырлжаны мрты йыдан оянып керілген мысыты йрыындай тікірейе алды. «Бл алай, деді ол таы да ішінен, Абылайхан алдан Серенні Шарша деген баласын лтіріп, енді орыс патшалыына баынам деп Тым деген баласын жібергенінде, атын патша оан ханды рмет аазымен, жылына ш жз сом аша, екі жз пт н тленіп трсын деген жарлы берген еді ой, ал мына попа… И, сонда алай боланы? Патша азамны азір байыаны ма, лде ш жзді ханы саналан Абылайа жылына ш жз сом тлеп кілін зіне аударма боланда, бар азаты бостандыын бір попты жалаысы рлы крмегені ме?»…

оырлжа з ойынан зі шошып кетті. «Тфа, тфа» деді патша азам ш жз сом тгіл, бкіл азаты боса неге алмайды? ы десем жаным шысын. Тек дайменді тымын клекесімен орай жрсе боланы! И, и, клекенен айналайын а патша, сені жасылыы аз тиді ме? Мен де сол жасылыыды атап жрген жопын ба? олымнан келгенін аяан жерім бар ма? Омбы облысыны бастыы генерал Талызинны бйрыы бойынша, Кенесары жаына шыпа болан рулара асыма ш слтан ертіп зім бардым, кшпедер дедім. Талызинны жртты орытан, ркіткен, мадайынан сипап алдаан ааздарын да тараттым, тіпті болмаан со ереуілді елге Омбы облысыны мсылман мешітіні басы Габдырахман лы Мхаммед Шариф имамды да шаырттым, біра ктерілісті басу мені мадайыма жазылмаса не істеймін. А патшаа арсы желіккен аза Наурыздаы шабынан бура трізді, мауын баспай, бетінен айтпайды. ой десе зіе арсы мтылады. Кенесары отыран елді ортасына баруа, маан да жан керек, блелі тесікке бармаымды тыып не жыным бар, бар олдан келгенім сол болды.