Кенесары хан боланнан бері, тек Абылайды ала туын зіні жасыл туына айырбастааны болмаса, кбіне ата дстрін берік стауа тырысан. Сондытан Маймене мен Майсараны ханды, соыс істерінде е жаын, е сенімді серіктері Таймас пен білазыа берген. Таймас арын руынан боландытан оны Маймене, слтан тымынан шыан зіні немере інісі білазыны, наашы жаынан ыпша боландытан Майсара еткен. Бл екеуі ай жерде жрмесін, осы тртіпті бзбайтын. Міне азір де Таймас ханны о жаында, білазы сол жаында отыр.

Тамызды бас кезі болса да, бгін кн шілдедей тым ысты еді. азір кн батуа таяп алан кез. Кеш бола, тбе басында салын жел соып, оба асындаы ш адам демдерін еркін аландай. Тменде Ырыз зеніні реме тсында жаудан тасаланан хан аулы жатыр.

«Жалайырда ой кп, Жаназыда ой кп» деп зіні ндеместігіне сылтау тапан Жалайырды Жаназы деген байындай емес, Кенесары шынында да сзге сара, тйы, біра кп ойланатын-ды. Ал ткен жылы жеістерінен кейін тіпті аз сйлейтін болып алан. Хандыты басаруда е жаын деген бір табатан ет жеп, бір дастараннан шай ішіп жрген Таймас пен білазыа да ол аыры кезде анда-санда ана сырын айтатын. Таймас пен білазы хандарыны бл ылыын «ттындаы бйбішесі мен балаларын саынан шыар. айсар мінезіне салып бізге айтысы келмей, р іштен тынан трі ой», — деп ойлайтын. Біра биылы жылды ортасында генерал Обручевпен жргізілген келісім бойынша ттындар айырбасталып, Кнімжан балаларымен ш жыла таяу Орынборда болып, осыдан екі ай брын сау-саламат айтып келген.

Алайда Кенесары бір-екі кн ажарєын жрген де, айтадан айы теізіне тсіп кеткен, тнере бастаан. Ханны блай за тнжырауын екі аылгй тсіне алмай-а ойан. Кенесары андай айы келсе де, ш кннен кейін мытатын. мытпаса мірді зі де оймайтын, кнде аттаныс, шабуыл, бір айыны кн салмай баса айы жеіп жатан кез. Былтыр Байтабын батыр лгенде де, ел арасын татуластыруды шешені лім Ягудин мен бкіл кесе жмысын, алым-салы істерін басарып жрген Оспанлы Сида ожа ола тскенде де ш-а кн айыран. Тртінші кні айтадан ккбурыла мінген. Брынысынан да атулана тскен. Биыл Кенесары онша кйзелердей апат ел басына туан жо. Тек брыны Елек зеніні бойына кшіп баран руын иесіз тастамайын деп, жаз басында Жоламан батыр хан асынан кшіп кеткен. Кенесары шатаса ол алысып ош айтысан. Жоламанны еліне айтуына зі рсат берген. Ал жаында бтен лттан жалыз сырласы Иосиф Гербурт — Жсіп шті кйлі жо болып кеткенде, тнжырай отырып: «Айдыныма келіп онан ауым еді, сір клім тайызданайын деген екен, жолынан жарыласын. лтым бір дейтін еді, тек Бесонтиінге барып осылмаса боланы», — деген де ойан. (Бесонтиін деп азатар Сібір казактарыны басармасы бастыы, заты поляк, генерал-майор Вишневскийді айтатын).

Осындай жадайда жрген Кенесары бгін е жанашыр екі серігін алып оба асына келген. Ерте осы араа Кенесарыны арамаындаы ел билеп отыр- ан батырлары, билері жиналма. Алдаы уаытта не істеу керек, соны аылдаспа. здерін хан шаыранда Таймас пен білазы сол мжіліс туралы кееспек болар деп ойлаан. Біра Кенесары сзін тіпті бтеннен бастады.

— Мен кеше бір тс крдім… Тс емес-ау, зімні ажалымды крдім. Соны жоруын срайын деп едім, — деді ол басын ктермей, жерді шылап.

білазы жасы кіші боландытан Кенесары зі сйле демесе ндемейтін. дет бойынша мндай жадайда сз Таймаса тиетін. Ол сол детіне салып:

— Тс тлкіні боы деген, хан ием, оны жорытып не ыласыз, — деді, Кенесарыны «ажалымды крдім» дегенінен шошып.

— Жо, тсім демедер, ім дедер…

— Жасы. Айтыыз.

— Біз, алы аза осы арадан босып Балаш барып, амал аралында ыс ткізіп, одан Меркені алан екенбіз. ырызды манаптары Сарбаыш Орман мен Жантайа: «Аайынды екі жрт бірігіп, оан ханын жойып, жеке ел болайы», — деп хат жазыппын.

— Жн ой. ырыздар біздей Россия патшалыыны орлыын крген жо ой лі… оан ханыны иянаттары болмаса, елі де, жері де сау, а патшаа арсы келмейді…

— Орман зі хан болысы келеді екен, ол «сен маан баын, сйтсе бірігуім ммкін, йтпесе зіді стап берем. Сені басыа Бесонтиін ш мы сом кміс аша мен алтын медаль бергелі тр», — дейді. Мен не дегенімді білмеймін, осы арада шым-шытыры бірдемелер басталды. алил манап келіп, зара татуласып, бір-бірімізге тимейтін болып бітім істеген тріздіміз, біра ол бітімді, мені басымды сатып шен алма болан манаптар удесін бза ма, келісім срап баран Сауры батырды лтіріп, Кнімжанны інісі мен Жанасты ола тсіріп, кп тлеу срай ма, алай, йтеуір біз олармен соысуа бел байлаппыз…

— Тсіізге таы соыс кірсе иын екен. Ел тым кйзелуде ой.

— И, бл тек тс болсын де. Содан ан тгіс басталыпты. Екі жатан бірдей жазыты, жазысыздар ырылып, жылаан бала, атын-алашты ойбайынан жер тршіккендей…

— Япырмай, … Онсыз да тгілген ан аз емес еді ой…

Сайып келгенде біз Орман манапты скерімен бетпе-бет келіппіз. Екі жа Шу зеніні бойындаы ара оныс жазыыны кншыыс шеті Кекілітау етегінде кездесіппіз. Кекіліні «улие шыы» аталатын басында Орман олы. Ежелден ан жосыан жер деп саналатын Майтбе адырыны басында біз… Сол жаымызда алы бйратты Алмалысай жазыы. Одан рі Шу зені… Олар биікте, біз тмен. «улие шыыны» басындаы Пішпекті шбегі лішер дата мен Орман манапты імдегідей аны кріп трмын. Манаптар «блем, тра тр!» деп ждырытарын тйеді. Кншыыс жаымыздан, атын білмеймін, таы бір арлы биік шы елестейді. Оны басында Бесонтиін. Ол Орман мен лішерге ол блайды, «Кенесарыны тез рт. Жрдемге бір атанда мы адамды ыратын аруы бар жз скерімді жібердім», — дейді. Етекке арасам Бесонтиінні сзі жн секілді. Екі сыпайы самаурына сас буы брыраан бірдемеден оты ардай боратып тр.

— Кндіз не ойласа тсіе сол кіреді деген, — деді баанадан бері ндемей отыран білазы — есіізде ме Жсіпті неугі сзі.

Жсіп Орынбордан келген бір ашын солдаттан з елінде шыатын бір журналды срап алан. Сол журналда кп нрсе жазылан екен. Оты арша боратып, бір атанда мы сан адамды жо ететін болашата ажайып арулар шыады-мыс деп Жсіп Кенесарыа айтан. Тыдап отыран Кенесары «Шіркін-ай, сондай аруды бір-екеуі менде болар ма еді», — деп арман білдірген.

— Ммкін сондай бле ме, йтеуір жантршігер бір аламат, — деді сзін айта жалап Кенесары, — соыс лі басталан жо, біра мені екі кзім Кекілітау жаында. Кндіз кзіме тсері тау басына жыра, сайы, ойнау мен шаын брыратып аылып келе жатан алы ол. Тнде бкіл Кекілітауды бойын аптай жанан оттар… Мен шошынып, білазы, сенен: «Кекілідегі ырыз кп пе, аспандаы жлдыз кп пе?» — деп сраймын.