Шрифт:
Хаилар бтенлй аптырап кала.
Бу ни хл? Юкса кыямт булдымы? лл зилзилд ир имерелеп, шул киск-киск булып ага башлаганмы? Шау-шу, курку, тавыш кит. ичкем ни диярг д белми.
Ярый арада кпне кргн, кп мртблр ха юлында булган бер карт хаи бар икн… Ул гына халыкны анын тынычландыра: бу агып барган утрау гади тгел, ул нич ме еллар яшгн артык зур балыкларны аркасындагы чнечкелрен трле нрс ыела-ыела, кп заманнар ткч булган «ясалма утрау» икн.
Карт хаи, иптшлрен ныграк тынычландыру, андый хллр дигезд булгалый икнен алату чен, шундый бер гап вакыйганы сйли:
– Бервакыт, – ди,– балыкчылар, дигездн балык тотып, хл ыяр, ашар-эчр чен кечкенрк бер утрауга кергннр икн. Киемнрен киптер, аш-чй кайнату чен, ирне бераз казып, зур гына ут ягалар. Балыкчылар ылына, эчрг чй зерлн. Шулвакыт аягр басып торган бер иптше: «Алла, Алла, зилзил… ир имерел!» – дип кычкырып, кинттн егыла башлаган. Башкалары да утрауны урыныннан кузгалганын, сора кыйбла якка карап агып киткнен сизеп хйран булалар.
Мен бу да чын утрау тгел, теге хаиларга очраган кебек, балык сыртына ясалган утрау гына булган икн. Балыкчылар, ирне чокып, ут яккач, балыкны аркасына эссе ялкын т д, шуны тэсире белн урыныннан кузгалып кит.
Лкин мондый вакыйгалар кп була килгн.
Дхи берзаман шулай хаилар, ирт намазын укып, тышка чыксалар, корабны тукталганын креп, моны сббен сораша башлыйлар. Капитан авап урынына кыйбла якка кулы белн крст. Карыйлар. Башта тау-тау булып дулкыннар крен. Тагы ныклабрак кз салсалар, ниндидер бер нрсне, дигезне икег ярып, як-ягында днья кадрле дулкыннар ясап, кояш чыгышы ягына таба йзеп барганын крлр. Бу мхлук боларны барачак юлларын кискнг, кораб тукталырга мбр булган икн.
Кораб иде кн урыныннан кузгалмаган, чнки боларны юлы аша дигезне ярып йзеп барган балык шулчаклы зур булган ки, аны мгълм бер ноктадан теп ките чен иде тлек вакыт кирк булган.
Моа капитан да хйранга калган, ди. Мин, дип йт, ди, бер ирдн ч-дрт кн ткн озын балыкларга бернич очраган идем, мма иде кнлекне беренче крм, дип йт, ди.
Бабайны атасы Габдулла хаины ле тагы да фаигалерк рвешт була.
Бу хакта халык арасында трле хбрлр тарала. Берлр аны хадан кайтып килгнд, теге ком гарплре акчасы чен тергннр дип, икенчелре кгъбг тваф кылып [61] та, пйгамбребезне зиратына бармаганлыгы сббеннн кулы-аягы тартышкан, шуннан вафат булган, дилр икн.
61
Тваф кылу – крерг бару.
Нурый бабай, боларны ммсе ялган, ди. Аа мрхм хаины сабакташыны улы Крим ишан бу хакта и дресен сйлгн.
Ком гарбе хикясе д, гна шомлык тиюе д дрес тгел, аа, ди, Юныс пйгамбр кыйсмте [62] насыйп булган, ди.
Габдулла хаи зе кебек бик кп хаилар белн ватаннарына кайтып киллр икн, олы дрья [63] уртасында карагы бер тнд кораб кинт туктый. Капитаннар да, юлчылар да башта аптырап калалар. Бтен корабны куркыну ала.
Арада елау, а-зар, нзерлр, тблр башлана.
62
Кыйсмт – леш (язмыш).
63
Дрья – «дигез», «океан» мгънсенд.
Хаиларны кбесе, башкаларга да ишеттереп, злрене кылган гналарын сйлп-сйлп тбг тотыналар.
Тбнг тшеп карап менгч, капитанны йзе агара, куллары калтырый башлый, эчендгесен яшерерг телс д булдыра алмый, йт:
– Корабны балык тотты, бу фаига дигезд еш булгалый. Ул бездн корбан сорый. Ахрысы, арабызда ле иткн кеше бардыр, шуны бирмск, барчабыз лак булабыз, – ди.
Бу сз белн бтен кораб катып кала, хаилар акылдан шашалар, йзлрен лем дште чыга. Кзлре карашларындагы нрслрне крмс дрг ит.
А-зар, фрьяд [64] куба, тблр, догалар, авыр ыгырашулы кз яше бтен корабны каплый.
Лкин балыктан рхим сре кренми.
Бер кеше чен ммсе корбан булуны телмилр, гадт буенча, шобага салалар. Кем ск чыкса, шул балыкны насыйбы булачак.
Дшт элеккедн ме мртб арта. Хаиларны кбесе, ни булганын, ни эшлгннрен белмстн, шобага тота башлый.
лем ммсене кзенд: куллары калтырый, епк тотынган кулларын ала алмый торалар.
– Йа Ходай, ни була?
Гя уртага лем килеп утырды да, ул, куркыныч кзлрен йртеп, зене корбанын сайлый.
64
Фрьяд – ялвару, ярдм сорап кычкыру.
Кемне алачак, кем, зене хятын биреп, башкаларны коткарачак!
Магайга язылганны ую ммкинме?
Шобага Габдулла хаига чыга. Ул каршы бер сз йт алмый, агарынып ирг чг, сзсез, хрктсез буйсына, чнки ткъдир шулай, язмышы шул!
Бтен корабта бер секундка иеллек сизел. ркем, газраилдн бу нбтк зене котылганын хис итеп, иркен бер сулыш ала.
Лкин бу озакка бармый, злре белн бер кгъбд, изге урыннарда булган бер иптшлрене, туган илен, газиз балаларын крерг шатлык белн, тирн бер бхет белн кайтып барган вакытта, мондый фаигале рвешт дньядан кичен ичбер трле акылларына сыйдыра алмыйлар.