Шрифт:
Теге иптшне «бу камышлыкта аждаа… ил-давыл ктрел» кебек сзлрен ишеткч т, шул коточыргыч сурт тагы килеп, шулхтле курыктым, гомеремд ичбер вакыт ул чаклы курыкканымны белмим: башым гел яман суртлр белн ген тулып, хзер каршыма ун башлы, табактай кзле, тау кебек зур аждаа килеп чыгар да минуты белн мине йотар шикелле тоя башладым.
ил-давыл аман кчя, тау-таш имерелгндй булып, кк ккрве аман арта бара, кутлн, яшен аман ялтырый, кл ачулы дулкыннары белн ккк сикер, дньяны каралыгы, карагылыгы аман арта бир иде. Без ис ле аман да теге шомлы камышны чыгып иткнебез юк иде. Мин инде земне югалта башладым.
Камышка якынайган саен, аны хакында сйлнгн куркынычлар аякланып каршыма чыгар кебек тоелу кчя бара, кзем ле-мле килеп, зиенем ят, куркыныч бер галмг кереп югала тора иде.
Мен артык яман ирен якынлашабыз, ух… йргем урыныннан чыга… Шул чакта гына минем алдымда бик кчле ерм кузгалды, м шул ук сгатьт кктн бик калын болыт шул ирг сузылгандай булды, шул ук минутта колагыма «шши…» иткн бер тавыш ишетелеп, брндй бер нрс, камышларны ярып, миа таба килгн сыман тоелды.
Ни эшлгн, ни булганны белмим… Йргем ярыла, аным чыга…
Теге брн кебек нрсне югары таба ктрелгндй м шул ыжгыруда, нкъ халык йткнч, бер йбер трле якка тартылып, сугылып торгандай булды. Шуннан со ни булганын ачык белмим, тик ан ачуым белн:
– ни… ти… аждаа бар, аждаа ята! – дип кычкырып ибремне, сора кз алдым карагыланып, башым ирг тигнен, дньяны асты ск килгндй йлнен аз гына хтерлим…
Шул хлд байтак вакыт кичкн. Мин, исем ыеп, кземне ачу белн, и элек нине крдем: аны кзлре яшьле м кызарган, йзе клдй ак м тирн бер борчулы иде. Янында тагын бернич кеше бар иде. Шулар эченнн рус тсле бер адм миа лл нрс эчертте д, башларын селки-селки: «Хыялдан нинди блалр туа бит», – диде.
Днья влгеч матур, таулар, кырлар, урманнар элеккеч яшел, сандугачлар аман злексез сайрамакталар иде.
Мин д озак ятмадым, аякка басып, тагын уйнарга чаптым.
Сю – сгадт [4]
(Карт шагыйрьне тэссораты) (Хикя)
Табигать тына. Кызу, тынгысыз м шау-шулы кн теп, аны артыннан язны со кннренд ген була торган йомшак, рхт м тын кич кил. Мин, ебезне бакчага караган трзсе аркылы зур кл артына батып барган олуг кояшка карап, хыялга батам.
4
Сгадт – бхет.
Хыялларым тирн, аны тудырган уйлары авыр м борчулы.
Уйлыйм да, исем кит. Мин яшь чагымда «Кигн кием ничек туза, яшь гомер шулай уза» дигн ырны бик ярата, ирексез к шуны авызымнан салмый йри идем. Шул ырны чын мгънсе мен хзер беленде. Вакыйган [5] , кигн кием ничек тузса, яшь гомер д шулай уза икн. Моны хзер ачык сизм.
Гомеремне анлы, метле двере кичкн. Хяттан [6] ала алган нрс в нигъмтлр алынып, инде артык эш ктрг ай калмаган. Инде тормыштан яа байлык, яа кут алырга тгел, моарчы алганнарны бир башларга, кренлп тузарга, стелерг вакыт килгн. Магайда эре-эре ыерчыклар бар. Кзд яшь заманга хас булган ялкын в куттн ср д калмаган. Сакалга чал кереп, буемны тзлеге д югала башлаган, дилр.
5
Вакыйган – чыннан да.
6
Хят – тормыш.
Йркне ашкынуына м земдге кут, дрт в гайртк чыдый алмый, бтен дньяны мсхр итрг йргн чакларымда алынган рсемнрем кз алдымда тора. Аларга караса, шашып каласы: «Шулай ук тиз ттемени бу гомер?» – дисе. Чнки ул рсемдге «Риза бк» дип йртелгн гаярь егет белн хзерге Риза арасында бер агачны май ахырында бтен тир-ягына ямь в хят биреп утырган чагы белн кз кне актык яфракларын коярга зерлнгн заманы арасындагы чикле к аерма бар.
Ачык тоямын ки: мин хзер хяттан в андагы хадислрдн [7] сизен алу заманыны со елларындамын. Гомерне илле-давыллы м туктаусыз дулкынлы чагы теп, акрын, гел бертсле м тынычлык сяр двере кереп кил.
7
Хадис – яалык.
Батып, югалып барган кояш, миа бу хлне ачык хис кылдырып, ерак м тирн уйга алып кит.
Мен бакча. Мен бер ягы сары алтын тсен манылган зур кл. н шул зур клне аргы ягына батып барган газмтле [8] кояш. Бтен табигать тын. Бу тынлыкта, бер яктан, рхт в серле тнне каршыларга зерлек сизелс д, икенче яктан, олуг кояшны батып баруыннан тэсир иткнлек т тоела.
Мин д мтссирмен [9] , лкин минем тэсирем икенче яктан. Мин хятымны шул кояшка охшатам. Мен, дим, ничек: иртн, тнне карагылыгын ярып, кояш чыга. ир в анда булган мм нрс зене хятын аннан ала. ирдге мм алмашынулар – рбер табигый эшлр тик аны тэсирен ген табигъ [10] . Ул башта тбн, ерак м аз кутле булып, ылысы, тэсире д уртарак була. Лкин ул хлд калмый: ул акрын, мма туктаусыз рвешт ерак в югары ккк карап юл тота – ниаясез фзаны [11] и гали [12] ноктасына, тшлекк туры текп, мткббиран [13] бара башлый. ткн рбер минут аны урынын югарылата, кут в матурлыгын арттыра бара. Ниаять, ул зене кз теккн ноктасына барып иреш д, аннан мткббиран бер сыйфат белн дньяга карап, бтен табигатьне утына, яктысына км – яндыра, кйдер м нурландыра. Бу вакыт ркем, рнрс бер ген минутка да аны хтереннн чыгара алмый, аны зеннн башка ичкемне танымаслык кут в кмале [14] ркемнн тсдикъ иттерел [15] .
8
Газмтле – бек.
9
Мтссир – тэсирлндем.
10
Табигъ – буйсынулы.
11
Ниаясез фза – чиксез бушлык, кк йзе.
12
Гали – биек.
13
Мткббиран – горур, масаюлы.
14
Кмаль – камиллек.
15
Тсдикъ ит – раслау, тану.
Лкин бу хл мге тгел. Ул, ул олуг кояш, ирексез в телмстн тбнг таба йз тота. Ниаясез югары урыныннан кчеп, кутен кимет башлый. ткн рбер минут аны бу тбнюенд аерым бер хезмт крст. Шулай итеп, аны урыны тбня, кут в мгънсе азая-азая, бетрг таба бара. Аны тшлегенд кут в кибер [16] зур, чыгыш в батышында матурлык, лтафт [17] ниаясез, лкин бу матурлык, бу лтафтне ткъдир итчелр аз. Шунлыктан аны бата, югала, дилр, м ул шулай ткн бер минутта тбня, кутсезлн барып, ниаять, бтенлй югала – юк була, бет…
16
Кибер – олылык, горурлык.
17
Лтафт – гзллек, матурлык.