– Кайтыйк, малайлар, кайтыйк, – дип, моны кутлделр.

Лкин теге тискрелрне иеп булмый, алар аман:

– Ягыр килс ни була ди… Тоз тгелседер ле, эремссе! йд ашы суынмыйдыр! – дип, кире суга бирделр.

Болыт тизлек белн зурайды. Тагы ныграк калыная да, карала да тшеп, безг якыная бара иде: ил чыгуы аа тагы зур кут булды.

Башта кояш баешыннан гына чыккан болыт тиз арада кийде: катлаулы-катлаулы булып, безг таба ишелеп килгндй агып, бернич минут эченд кк йзен каплап алды.

ил кчйде. Шуны белн берг клне йзе, берднбер згреп, тын в шома хленнн каты в кутле дулкынга йлнде, лл нинди шомлы тавыш белн шаулый, ккк таба куркыныч рвешт омтылган кебек тоела башлады.

Кояш болыт эченд югалып, ак в якты днья берьюлы карагы, келсез хлг керде. Болар стен тау-таш имергндй булып, кк ккри, бер минутта бтен дньяны утка чолгардай кренгн коточкыч яшен яшьни башлады. Ни дип т йт ммкин булмаган бер курку, каушау эчен чумдыра иде. Аяз матур кнне кинт коточкыч карагы бер кренешк йлнеп, ил-давыл, яшеннрне кузгалуы теге тискре иптшлребезне д яхшы ук каушатты булса кирк. Алар инде хзер злре: «Й, сыерланмагыз, тизрк булыгыз. Тизрк чабыйк!» – дип кыстарга тотындылар.

Без барыбыз да балалар булып, мондый яшенле ягырлардан куркып гадтлнгнг, бер кулга кармакны, икенчесен епк тезгн балыкларны тоттык та кл буйлап чаба башладык. Клне аргы башында булдыгыбыздан, авылга кайту чен бер чакрым озынлыгындагы кл буе белн барып, теге куркыныч камышны т лазем иде.

ил тагы кчйде. Дулкыннар тагы шбеп, карагы кл лл нинди бер тавыш белн улый, бтен кл ккк таба сикереп, лл нинди яман итеп шаулый, ямьсез тс бир иде. Бая кзне ала алмыйча караган кл хзер, кз тшс, анны тудырып ибр иде.

Кк йзендге болыт катлавы аман арта, аман калыная, куе томанлы карагылык кушыла бара, яшен, кк ккр баягыдан да яман рвешк кер, шулар бары ыелып, аныны бармак очына китерердй була. сте тау-таш ишелеп кил д, шул минутта яшен, башыа тиеп, бтен гдне яндырып ташлар кебек тоела иде.

Шулар стен зебезне теге куркыныч камышка якынлашуыбыз безне куркуны тагы ме кат арттырып ибр иде.

итмс тагы, бая гына: «Тоз тгелдерсе, эремссе!» – дип батырайган тиск- ре малайларны беренчесе, бездн д артык каушап, лл нинди куркынычлар хакында тукый башлады:

– Тизрк чабыйк, малайлар, тизрк… ул-бу булганчы, мен бу камышлыкны чыгып калыйк. Минем абзый бу камышлык эченд аждаа кргн. Ул ил-давыл, болыт белн ктрел, имеш, ди. Шуа очрый крмик!.. – ди.

Аждаа… аждаа!.. Ух… нинди коточкыч нрс! Моны исемен ген ишет белн, минем куркуым лл нич кат артып кит. Бу мин уйлый ала торган нрслрне и усалы, и явызы м и коточкычы иде. еннн, албасты, су анасыннан, упкыннан бигрк мин шуардан курка идем. Аны зен кр тгел, хакында сйлгн киятлрне тылаган чакта да, кз алдыма лл нинди явыз, куркыныч сыйфатлар килеп, тннрем чымырдап кит, кая булса да сыенырга бер урын эзли башлый идем. Бу чакта авылыбызны тмле, килешле итеп кият сйл белн даны чыккан Фхрине сйлгннре, и элек ишетем булганга, ле д исемнн чыкмый: «Тауларда йри торган туз башлы кечкен еланнар бармы, – н шулар, йз яшс, аждаага йлндер, ди. Шуны чен аны кргн берен тер барырга кирк, ди. Аны чен бер д гна булмый, ди. гр инде аны термслр, йзг ит д, ди, аждаа бу- ла, ди.

Ул камышлы м кеше кер алмый торган ктерлеклрд [2] була, ди. Аны минем бабам кргн: буе унбиш колач, калынлыгы ат чикле, ди. Шундый батыр, ди, сулышы-теше белн зур гезлрне ерактан суырып аладыр, ди. Ул шул камышта ята бир, ди. гр д тир-якка зыяны булмаса, ята да ята, ди. Зыян ит башласа, маллар, адмнр, хайваннар алса, болыт килеп, ил-давыл белн ктреп кит, ди.

Шуннан алып кит, кит, кит икн д, ди, иде дигезне, итмеш дрьяны чыгып, Каф тауларына алып барып, гел еланнар, аждаалар гына кайнап, ыжгырып ята торган бер тпсез ммерг [3] ташлыйдыр, ди. Моннан ктргн чакта аждаа каршы торырга тели икн, ди. Фрешт аны тимер чылбырлар белн авызлыклаган булганга, ай-ваена карамыйча тарта бир, аждаа тир-яктагы зур агачларга, ташлар- га урала икн, ди. Лкин фрешт аны калдырмый, шунлыктан карт агачлар тамырлары белн зелеп чыгалар, ташлар кчлр, ди.

гр д аждаа тир-якка зыян тидермс, мегч яши икн д, ди, аннан ары юха еланга йлн икн, ди. Юха булгач, ул ен, при кебек булып, трле сыйфатларга кер ала, имеш, ди… Элгре безне авылда бер карт булган. Берзаман шул карт яшенле кнд урманнан кайтып кил икн, ди. Юлда япь-яшь бер кыз очрап: «Абзыкаем, мине ген арбаа утыртсана!» – дип ялына башлаган, имеш, ди. Бабай кызганып утырткан, ди. Мен аты гыжлый башлаган, манма суга тшкн, ди. Бераздан со теге кыз: «Туам, туам, куеныа алсана», – дип йтдер, ди. Бабай алган, кыз тагы, елый башлап: «Авызыа кертсн», – ди башлаган. Шул чакта яман тавыш белн кк ккрп, яшен яшьнп ибргн д, ди, кызны яшен ташы атып, шул ирд юк иткн, ди. Мен бу да чын кыз булмаган, юха елан булган, ди. Теге картны авызына кергн булса, аны да яшен суккан булыр иде, ди. Яшен ул мселман кешег тимидер, ди, тик шундый ен, иблисне атам дип, ялгыш кына элгдер, ди…»

Аждааны ктреле хакындагы хикялр тагы кбрк булып, земч, алдау ихтималлары булмаган адмнр, урынын, кнен йтеп, з кзлре белн кргнлеклрен, нинди атлар, адмнрне элктереп алып, егермешр чакрым читк тетеп ташлаганын сйлилр иде.

м ышанмау да ммкин тгел: алар аждааны калын койрыгына, аны тир-яктагы калын агачларга уралуына чаклы бян итлр иде.

Болар стен бик бала чагымда нине итген ятып, йокы аралаш тылаган мсллр, хзрти Галине авызыннан утлар ччеп торган кырыгар башлы аждааларны кыруы хакында хикялр д хисапсыз кп иде. Шуларны барысы ыелып, миа шундый халт ясаганнар иде, «аждаа» дигн сзлрне ишет белн, кз алдына лл нинди коточкыч бер сурт килеп баса иде.