El d"us"unmyin ki, burda s"ohbt hansisa isgncdn, bdheybtdn v ya qorxulu bir monstrdan gedir.

sla yox!

Bu, mktubda s"ohbt cbhd d"oy"usn, hr an "ol"uml "uzb-"uz dayanan insanin daxili almindn, "ol"um kabusunun altinda oglunun hddi-buluga catmasini arzulayan v ona ad g"un"u m"unasibtil tbrik mktubu yazan qhrman atanin qisa m"uddtli sevincindn, csartindn, "oz"un olan inamindan gedir. Bu, mktubla tanis olanda, onu bir nfs oxumaq m"umk"un olmadi. Z"unki qhr adami bogurdu. Bir trfdn M"usl"um olan sevgi, o biri trfdn balaca, atasini itirn "uc yasli usaga olan mhbbt, digr bir trfdn d"oy"us meydaninda qlbi "ovladinin yaninda olan, onun b"oy"umsini arzulayan, bu m"unasibtl cirpinan, d"oy"unn, fryad edn ata "uryi dil-dodagi baglayirdi, sanki, bogaz quruluqdan tixanirdi. Bu, stirlri yazarkn, hl d hmin mktubun tss"uratindan, ovsunundan cixmaq m"umk"un olmamisdi. Odur ki, hmin mktubu oldugu kimi oxuculara tqdim etmyi "oz"um, hm borc, hm d zruri bildim. Hmin mktubda Mhmmd yazirdi: “Bu g"un mnim oglumun ad gun"ud"u. Ona n arzulayim? lbtt, cox-cox xosbxt illr, sevincl dolu hyat, qoy onun hyati insanliq "uc"un vacib olan faydali mkl zngin olsun, kimin ki, adin o, kimisiyir. Qoy o, yaxsi hr seyi ehtirasla sevmyi "oyrnsin, ancaq qoy o, bizim xosbxt hyatimizin qarsisina sipr ckmk istyn hr ks nifrt etmyi bacarsin, qoy o, erkn yaslarindan bu qan t"okn m"uharibni t"ordn barbar-almanlarin tarixini anlasin. Qoy o, onun kimi cumbulu, balaca usaqlarin, b"ut"un xalqin xosbxtliyini canlari hesabina m"udafi edn, amma heyifsilnmyn rsadtli, csur, igid insanlari y"ukst qliy.

H!

Qoy o bilsin ki, onun atasi onu sevir v axirinci nfsin qdr d sevckdi, gr ona "olmk lazim gls, bel, onun adi dilind "olckdi.

Bax, bu da hamisi, mn ona n arzulamaq istrdim.

Salamla sizin Mhmmd”.

Atanin oglunun ad g"un"un m"uharibdn, od-alov un icindn bu c"ur m"ovzuda mktub yazib g"ondrmsi onu oxuyan hr ksd "urk sixintisi ml gtir . Mktubda maraqli g"or"unn, insani riqqt gtirn n sas bir mqam x"ususil diqqti daha cox clb edir. Bu, maqomayevlrin "oz soy k"oklrin n qdr bagli olmasi v bu soyadi srfl dasimaga can atmasidi. Atanin mktubunda ogluna bir daha kimin adini dasidigi xatirlanir v babasinin adina layiq smimi, csur, sxavtli, mksevr, cmiyyt xeyir gtirn "ovlad olmasi arzulanir.

M"usl"um xatirlrind yazirdi: “gr dostlarinin yadinda Mhmmd Maqomayev xarici g"orn"us"u il yadda qalibsa, mn atam tamamil basqa c"ur g"or"un"ur. Baxmayaraq ki, mn onu xatirlamiram, c"unki o, d"unyasini dyisnd mnim cmi "uc yasim var idi. Mn atami rsm, skil etibari il g"ozl g"orm"urm, mn onu daxiln g"ozl v clbedici g"or"urm. Insanlarda "ozlrini g"ostrmk "uc"un cazib, ltaft, clb etm m"ovcuddu , tbii ki, "urklrinin, qlblrinin drinliklrind v daxilind”.

Ayst xanim hmd qizi (Xanjalova) Maqomayeva (1921-2003)

(M"usl"um Maqomayevin anasi)

Zadgan mnsubiyytin mxsus olan Ayst hmd qizi Maqomayeva (Xanjalova) Rusiyanin Maykop shrind d"unyaya g"oz acmisdi. Bu, balaca adigey qizi Car-Tver qazaq ordusunun kecmis polkovniki Ivan Aleksandrovic Xanjalovun nvsi idi. Ayst xanimin babasi Ivan Aleksandrovic 1878-ci ild Rusiyanin Mixaylovski hrbi yunkerlr mktbini bitirmisdi. Istedadli teatr artisti, Stalin tqa"udc"us"u (1941)

“Mnim b"ut"un hyatim Baki il, Azrbaycanla, onun yaxsi adamlari il baglidi. Shnd b"ut"un hyatim boyu Xanjalova familyasi il cixis etmism. Anam milliyytc adi-gey, atam is t"urk idi. hmd Gnclioglu Konstantinopolda anadan olmusdu. O, 1905-ci ild Rusiyaya glmis v birdflik burda qalmisdi. Anamla tanis olduqdan sonra sovet vtndasligini qbul etmisdi …

Mhz, bu sbbdn mnim qizliq familiyam Xanjalova kimi qalmisdi”, -deyrk, -Ayst xanim xatirlrind yazirdi.

Ilk thsilini Nalcik shrind alan Ayst xanim bir m"uddt sonra Moskvaya gedir v thsilini mshur Moskva D"ovlt Teatr Incsnti Institutunda davam etdirir. O, yazirdi:

“Mn M"usl"um"un atasi Mhmmdl 1941-ci ild, Moskvada tanis oldum. Onda mn D"ovlt Teatr Incsnti Institutunda oxuyurdum. Basladiq dostluq etmy”.

Hyat yoldasini m"uhariby yola salan Ayst xanim agri v acisina qapanaraq, sakit hyat trzi kecirmk niyytind olmur. Gnc xanim daha fal, daha isg"uzar olmaq mqsdil teatrda yaxindan faliyyt g"ostrir, insanlara sevinc bxs edir v qisa m"uddt olsa da, bel, m"uharibnin dhstlrini insanlarin qlbindn uzaqlasdirmaga calisir. Ancaq b"ut"un bunlar balaca M"usl"um"u ana nvazisindn, ana qaygisindan, ana hrartindn, ana mhbbtindn knarda qoyur. Tss"uflr olsun ki, Ayst xanim bu, duygulari hec vaxt anlamadi v anlamaq iqtidarinda olmadi.

“Mn teatrda sevimli pesml msgul idim. Yeni obrazlar yaradirdim, faliyytimi genislndirirdim. Bir neoc aydan sonra Baki mdniyyt s"obsindn cagiris vrqi aldim v tcili Dmiryolu vagzalinda mni Mhmmd qarsiladi. Bu, mnim "uc"un b"oy"uk s"urpriz v b"oy"uk sevinc oldu. "Oz"um"u olduqca xosbxt hiss edirdim. Cox tss"uflr olsun ki, Mhmmd hyatima tez gldi v gldiyi kimi tez d getdi”, -deyrk, -o, yazirdi.

M"uharib qurtarana qdr Bakida yasayan Ayst xanim m"uharibdn sonra "uc yasli M"usl"uml birlikd b"oy"uy"ub boya-basa catdigi Maykop shrin qayidir.

Mhmmd Maqomayevin hyatindan s"ohbt acarkn onun nec sgr oldugu, nec d"oy"usd"uy"u, nec hlak oldugu, harda dfn olundugu haqqinda yigcam mlumati oxucularin diqqtin yuxarida, hrbi jurnalist Mixayil Zaxarcukun yazdigi mqald, catdirdim. Lakin Ayst xanimin s"oyldiyi bir fakt, hm maraqli, hm d t"uk"urprdici idi.

Ayst xanim xatirlrind yazirdi: “M"usl"um Polsada qastrol sfrind olanda hmin yerlri ziyart edib. Yqin ki, “Buhenvald harayi” mahnisi yadinizdadi? Bu, M"usl"um "uc"un adi mahni deyildi, bu onun "urk odu, "urk yangisi, atasini m"uharibd itirn bir "ovladin cagirisi, harayi idi.”

Hqiqtn, bu mahni M"usl"um trfindn el bir sviyyd ifa olunub ki, qulaq asan hr ks, htta, mahninin s"ozlrini, dilini basa d"usmyn hr bir sxs daxili tlat"um"un"u saxlaya, gizld bilmzdi. Y"uksk ecazkar ss, cingiltili tmiz ifa trzi, artistlik manerasi, mahninin daxilin n"ufuz etmk, onu yasamaq, genis diapozon v s. tamasacini mat-mttl qoyurdu. Bu, Ayst xanimin dediyi kimi: “atasini m"uharibd itirn bir "ovladin yangisi, harayi idi”. Mahninin sslndiyi hmin zaman ksiyindn bizi, bu g"un cox illr ayirir, lakin bu illr rzind mahninin basqa bir kims trfindn ifa olunmamasi bir daha s"ubut edir ki, hqiqtn b"oy"uk ss, b"oy"uk istedad, c"urt v qabiliyyt tlb edn bel bir sri hr m"ugnni rsy gtir bilmzdi . “Buhenvald harayi” adindan da blli oldugu kimi agir g"unlri diqqt catdiran, hm d vtnprvrlik duygularini trnn"um edn sr kimi zamaninda qsr kimi zamaninda qsbulundu. Bel bir ctin mahnini yalniz M"usl"um sviyysind olan m"ugnni ifa ed bilrdi…