Ayst xanimin danisigindan hiss olunur ki, tfrr"uatlarini b"ol"usrkn o, nec zab-ziyyt ckir v sixilir. Hm hyat yoldasina olan mhbbti, hm "ovladinin iztirablar icind mahnini y"uksk sviyyd ifa etmsi, s"ozs"uz ki, Ayst hmd qizini hmin anlara, Mhmmdl kecirdiyi qisa, ancaq xosbxt v mnali g"unlr dartib aparirdi. Bu, s"ohbtdn sonra onun "oz"un qayitmasi "uc"un m"uyyn zaman fasilsin ehtiyac duyulurdu. Lakin suali sual arxasinca "unvanlayan m"usahibin, jurnalistin n"ovbti sorgusu hec d vvlkindn az tsirli olmurdu. Usaqliq d"ovr"u il bagli "unvanlanan suali cavablandiran Ayst xanim drindn ah ckrk yaddasina hkk olunan mqamlari dil gtirrk deyirdi:

“M"uharibdn cox kecmmis t"urklri Qafqazdan s"urg"un etmy basladilar. O c"umldn atami Sibir, Tomsk shrindn txminn 200 kilometr aralida yerlsn Belis-Yar adli bir yasayis mntqsin g"ondrdilr. Bir df yanina getdim, g"or"usd"uk, onu sakitlsdirmy calisdim. N qdr buna m"uyssr oldum dey bilmrm… Bu, atamla mnim son g"or"us"um oldu. Sonradan xbr aldim ki, artiq atam bizim hyatla vidalasibdi.”

Bir-birinin ardinca yada salinan agir v aci xatirlr Ayst xanima mlli-basli tsir g"ostrmisdi, sanki, qhr onu bogurdu. O, hicqirti il danisir v calisirdi ki, danisdiqca, hm "uryini bosaltsin, hm d nisbtn tskinlik tapsin. Bununla bel, sinsinin "uzrindn diyirlnrk damci formasinda asagi d"usn isti v mavi g"oz yaslari onun daxili alminin nec alovlanmasindan xbr verirdi. Bu, g"or"und"uy"u kimi bir o qdr sad, hmcinin, bir o qdr asan deyildi, ancaq Ayst xanim "oz"und g"uc tapib bunu ed bilmisdi. Blk o, dramatik rollarin mahir ifacisi oldugu "uc"un vziyytin "ohdsindn bacariqla, mhartl gl bilirdi. S"oz yox ki, bu fikirlr mnim bdii d"us"uncmin, sxsi txyy"ul"um"un v tss"uratlarimin mhsulu kimi qbul olunmalidi.

Oglu M"usl"uml bagli s"ohbt etdiyi zaman Ayst xanim qarsisina cixan ctinliklri, yasadigi problemlri nec df etdiyini, hansi hyat macralari il "uz-"uz qaldigini srbst dil gtirmyi bacarirdi . O, deyirdi: “M"usl"um"u atasiz b"oy"utmk mnim "uc"un olduqca agir idi, lakin calisirdim ki, bu isin "ohdsindn inamla glim. Bakidaki qohumlarim daima biz k"omk gostrirdilr. Ilk musiqi drsini M"usl"um Valentina Mixaylovna Sulqinadan g"ot"urd"u. M"ullim bildirdi ki, usaqda olan istedad v zka Allah vergisidi. Sanki, M"uslimd n is qeyri-adi bir hiss, bir m"oc"uz var idi”.

M"usl"uml bagli fikirlri b"ol"usmk Ayst xanim "uc"un bir o qdr asan deyildi. C"unki, n azindan, o, ana idi v balasinin hr bir anini d"us"und"ukc m"uyyn ctinliklri xatirlamali olurdu. Ancaq b"ut"un bunlara baxmayaraq "oz"und g"uc tapan Ayst xanim fikrini onu dinlynlr catdira bilirdi.

“Tezlikl mnim qayinanam, M"usl"um"un nnsi, Baydag"ul xanim yanimiza gldi. O, oglu Mhmmdsiz gunlri haqqinda danisdi. S"oyldi ki, gr nvsi onun yaninda olsa, agir g"unlri bir az unudar, bir az tskinlik tapar. RazIlIq verdim. M"usl"um"un Baki hyati hadislrl zngin oldu. Xstlik, inciklik, capiq v s.”, -deyirdi, -Ayst xanim.

Bu, s"ohbt saslanaraq, s"ozs"uz ki, Ayst xanimi genin-boluna m"uzakir, m"uhakim etmk, mzmmt obyektin cevirmk olardi. Lakin mn bunu etmk fikirindn yan kecmk qrarina gldim. C"unki proseslrin nec davam edcyini, o c"umldn subyektiv fikir v d"us"unclri s"oylmk "uc"un daha m"unasib zamani v m"unbit sverraiti g"ozlmy "u st"unl. Burda, bir aforizm yadima gldi v mni cox d"us"und"urd"u: “M"uhakim etm, m"uhakim olunarsan.”

XX srin 50-ci illrind kecmis SSRI d “Tarzan” adli kinofilm cox mshur idi. Asagi sinif sagirdlri "ozlrini filmin qhrmani Tarzana oxsatmaga calisirdilar. Onlar agaclara dirmanir, atlanir, kndirdn sallanir v nticd m"uxtlif zdlr, travmalar alirdilar. Kicik M"usl"um v onunla bir mhlld yasayan Polad (B"ulb"uloglu: -C.P.) bu, filmin tsiri altinda hytd olan agaclara dirmasir, agacdan-agaca tullanir, Tarzan sayagi oynayir, s"ozs"uz ki, kifayt qdr zdlr alirdilar. Dostluq edn M"usl"um v Poladin mnzillri bir hytd, daha dogrusu, bir binada yerlsirdi.

Ayst xanim bu bard yazirdi: “Bir df hytd Poladla oynayarkn mnim M"usl"um"um agacdan yixilir, qolunu sindirir… Sonra hamisi qaydasina d"us"ur”.

Ayst xanimin teatr karyerasinin sas hisssi Qazagistanin Cimknd Rus Dram Teatri il six bagli olmusdu. O, uzun illr bu teatrin shnsind biri-birindn maraqli v gozl coxsayli obrazlar yarada bilmisdi. Bu, tamasalarin arasinda “Turandutun sahzad qadini”, “K"ostbk”, “Qara qizilg"ul” srlri x"ususil frqlnirdi. Tarixi mlumatlara g"or Ayst xanim teatrin aparici solisti olmaqla brabr, hm d “Armudcuq” pyesinin m"ukmml v vzedilmz ifacisi idi. Mhz, onun istiraki il bu pyes uzun illr Cimknd Rus Dram Teatrinin shnsind tamasaya qoyulmus v hr df d b"oy"uk tamasaci alqisi il qarsilanmisdi.

Cimknd vilayt Rus Dram Teatri sonralar “Cnubi Qazaxistan Vilayt Rus Dram Teatri” kimi faliyyt g"ostrmy baslamisdi. Lakin hmin zaman cox az adama mlum idi ki, bu teatrin shnsind mshur M"uslim Maqomayevin anasi Ayst xanim Xanjalova-Maqomayeva faliyyt g"ostrir.

Teatrin 80-illik yubileyi rfsind Qazaxistanin taninmis qzetlrindn hesab olunan “Komsomolskaya Pravda” il teatrin bir qrup mkdasi g"or"us"ur v xatirlrini b"ol"us"urlr. Cimknd teatrina Ayst xanim Xanjalova -Maqomayeva iki df glmisdi. Onun birinci glisi XX srin 60-ci illrinin sonuna, ikinci glisi is hmin srin 80-ci illrin tsad"uf etmisdi. tss"uflr olsun ki Yalniz hmin zamani ks etdirn, xatirladan bzi fraqment, afisa v fotoskillrdn basqa…

Mlum olur ki, hmin illrd Ayst xanim “Qara qizilg"ul” tamasasinda b"oy"uk m"uvffqiyytl cixis etmisdi. Onu demk olar ki, “Qara qizilg"ul” sri XX srin 60-80-ci illrind Cimknd teatrinin repertuarinda daima olmusdu. Ayst xanim “Qara qizilg"ul” tamasasinin bas qhrmani – Bibinin ilk ifacisi kimi teatrin tarixin d"usm"usd"u. Hmcinin, teatrin arxivind, hmin tamasanin 1968-1969-cu illr m"ovs"um"un"u xatirladan proqrami bu g"un qdr qorunub saxlanilir. Proqramda onun soyadi Xanjalova AA kimi g"ostrilir. Ifaci aktyor olaraq Ayst xanim shnd hmis bu, familiya il cixis etmisdi. Bir mlumata g"or bu, onun qizliq familiyasi, basqa bir mlumata g"or is shn txll"us"u olmusdu. Mn yuxarida qeyd etdim ki, Xanjalova familiyasi Ayst xanimin anasinin fam-iliyasidi, ona ana babasindan kecibdi. Demk, bu hqiqtn onun qizliq soyadidi !