O, hm d dostu "Uzeyirdn frqli olaraq sn hyat trzi kecirmyi xoslayirdi v "oz"un yaxsi kef ckmy imkan verirdi. N vaxt ki, “kefl yasamaq istyn” g"unahkar Z"ulf"uqar Hacibyli o zaman ki, “taksi fayton”la babamin arxasinca glrdi, onlar hmn "oz qaygili siftlri il nnm deyirdilr: teatrda, operada musiqi il bagli problemli is var. Ancaq fayton onlarin arxasinca l yellyn Baydag"ul xanimin m"usahid dairsindn knara cixan kimi istiqamtini dyisrdi”.

Bzi cecen jurnalistlr bd"ul-M"usl"um Maqomayevin "ol"um"u il bagli qaranliq v mntiqsiz, zidiyytli fikirlr s"oylmisdilr. Guya b"oy"uk Azrbaycan bstkari represiya qurbani olmusdu. O, hbs edildikdn sonra Nalcik gtirilmis v hbsxanada mlum olmayan sraitd hyatla vidalasmisdi. Sonradan onun nsi Bakiya gtirilrk burda, Fxri Xiyabanda dfn olunmusdu. S"oz"un acigi, bu, o qdr inandirici g"or"unm"ur, ksin, bu c"ur fikirlr insanda ironiya yaradir, sarkazm dogurur.

Birincisi, tarix istinad edrk minlikl s"oylmk olar ki, represiya qurbanlarini basqa yer aparmaga v hardasa dfn etmy icaz vermirdilr. Biz bunu misal olaraq mrhum sair-dramaturq H"useyn Cavidin timsalinda gostr bilrik. Bizim nsilin n"uma-yndlrinin yaxsi yadindadi ki, uzun illr kecndn sonra H"useyn Cavidin nsi Ulu "Ondr Heydr liyevin b"oy"uk myi, bacarigi saysind Sibirdn Azrbaycana gtirilmis v doguldugu Naxcivan shrind el adt-nnsi il dfn olunmusdu;

Ikincisi, gr bd"ul-M"usl"um Maqomayev represiya qurbani olsaydi SSRI rhbrliyi hec vaxt icaz vermzdi ki, onun nsini paytaxt Bakida, "oz"u d, Fxri Xiyabanda dinlr ets C"unki bu sovet mfkursin tamamil uygun glmyn v ziddiyyt tskil edn bir prosesdi;

"Uc"unc"us"u, bstkarin b"oy"uk oglu Cmalddin vvlc snaye naziri, sonra Azrbaycan SSRI Nazirlr Soveti sdrinin m"uavini v daha sonra SSRI Nazirlr Soveti yaninda Azrbaycan SSRI-nin Moskvada daimi n"umayndsi vziflrind calismasina icaz v imkan verilmzdi;

D"ord"unc"us"u, n sasi, Maqomayevin oglanlari: Cmalddin v Mhmmd Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin "uzv"ulri idilr. Hmin d"ovr"un insanlari yaxsi xatirlayir ki, ninki atasi, htta, uzaq qohumlari represiyaya mruz qalanlarin, hmcinin, hbsxanada olanlarin yaxin v dogmalarini partiya siralarina qbul etmirdilr v y"uksk d"ovlt vzifsin tyin etmirdilr, c"unki bu sovet ideologiyasinin tlbi idi.

Gtirdiyim arqument v faktlara saslanaraq tam minlikl dey bilrm ki, bzi ce-cen jurnalistlrinin s"oyldiklri fikirlr uydurma, yalan v cfngiyyatdan basqay biil. Cecenistan jurnalistlri, bu c"ur uydurmalari mtbuat shiflrind yaymaqla nv M"usl"um Maqomayev psixoloji v mnvi tsir g"ostrib m"ugnnini "ozlri trf ckmk, Cecenistana aparmaq istyirdilr. Bu, bard xatirlr kitabinda M"usl"um"un yazdigi mlumatlar fikirlriml eynilik tskil edir v "ust-"ust d"us"ur.

M"usl"um yazirdi: “Babamin xstlnmsi v vfati il bagli nnmin danisigini esidn Camal mim g"ulrdi v s"oz verrdi ki, n vaxt tqa"ud cixsa memuar yazmaga baslayacaq. Ancaq cox tss"uflr olsun ki, "ol"um Cmalddin Maqomayev bu istyini reallasdirmaga imkan vermdi”.

Yeddi yasli M"usl"um"u 1949-cu ild Baki Konservatoriyasinin nzdind faliyyt gostrn onillik-musiqi mktbin qoyurlar. Bu, mktb daxil olmaq "uc"un bir meyar m"ovcud idi: tbii istedad. Hmin mktb v orda drs deyn cox g"ozl, istedadli pedaqoq-m"ullim heyti il bagli M"usl"um"un yaddasinda-cografiya fnnindn v ingilis dilindn drs deyn Arkadi Lvovic v musiqi savadi vern Aron Izrailovic daha cox qalmisdi.

M"usl"um"un nadir ssi haqqinda ilk df onun skkiz yasi tamam olanda xbr tutublar. Hmin vaxt glcyin ulduzu xor il birlikd cox syl, ciddi chdl “Yat mnim sevincim, yuxuya get” mahnisini ifa edirmis. Bu, zaman m"ullim b"ut"un usaqlara susmaq isarsi verir. "Oz"un"u esitmyn, nadir, tmiz v g"ucl"u usaq ssi il M"usl"um oxumagina davam edir. Hmin zaman o, tsvv"ur"un, bel, gtir bilmzdi ki, bu onun birinci solosu agila glmyn, m"umk"un olmayan y"ukslis dogru aparan yolun, pillnin baslanigici idi. M"usl"um b"oy"uk inamla vurgulayirdi ki, “bu nadir v mlahtli ss ona anasindan, musiqi istedadi, musiqi qabiliyyti is maqomayevlrdn glibdi”. M"ugnninin y"uksk zirvy catmasinda, s"ozs"uz ki, b"oy"ud"uy"u ailnin, musiqi mktbinin, konservatoriyanin, tcr"ub kecdiyi opera shnsinin, n sasi is, Baki m"uhitinin "oz"unmxsus nnsi m"uh"um rol oynamisdi.

M"usl"um"un tqribn doqquz yasi olanda anasi onu Visniy Volocoka, teatrda isldiyi shr aparir. M"usl"um vvlc onun nzr diqqtini clb edn sliqli bu rus shrciyini v onun sadl"ovh insanlarini sevir, onlara baglanir. Bu oglan ilk df burda, hqiqi rus qlbinin n oldugunu anlayir. Balaca M"usl"um ilk msguliyytini musiqi mktbinin pedaqoq u V.M.Sulqina il davam etdirir. Bu qadin son drc g"ozl, agilli, sbrli, istedadli bir m"ullim olaraq M"usl"um x"ususi diqqt yetirir. M"ullim mktbdn basqa, hm d shr dram teatrinda musiqi trtibatcisi kimi faliyyt g"ostrir, hm d teatr "uc"un musiqi secir, onlari islyib hazirlamaqla msgul olur, tdris m"ussislrindn birind xor drnyin rhbrlik edirdi. M"usl"um"un xatirlrin saslanaraq demk olar ki, bir df Valentina Mixaylovna Sulqina AS Puskinin “Anjelo” tamasasina musiqi trtibati hazirlayanda doqquz yasli M"usl"um"u orkestr "uc"un d"uzldilmis x"ususi calada, royalin yaninda otuzdurur. M"usl"um, sanki bu xosbxtlikdn donub qalir-teatri, onun sirin tozlu trini, prd arxasi ssli v sakit anlarini, uzun s"urn msqlrini hmisvirlik yadr saxlayi…

M"usl"umd teatra olan maraq tezlikl "uz cixir v bu oglan usaqlara kukla tamasasi hazirlamaq ideyasini verir. Hmin vaxt artiq o, kagizdan v palciqdan m"uyn fiqurlar hazirlamagi bacarirdi. Onun bu, istedadi coxda b"oy"uk olmayan “Petruska” tamasasi "uc"un kukla hazirlamaqda ctinlik yaratmir. Usaqlar poct qutulari ld edirlr v onlardan shn d"uzldrk tamasaya m"ovzu yazir v ip baglanmis marionetkalar il on dqiqlik qisa shncik oynay. Balacalar istyirlr ki, onlarda hr sey sl teatrda oldugu kimi alinsin. Bu, mqsdl onlar bilet "uc"un “pul” alirlar, lbtt ki, rngli “konfet” kagzlarindan..

Visniy Volocokda M"usl"um txminn bir il yaxin yasayir v anasi Ayst xanimin qrari il yenidn musiqi thsilini davam etdirmk "uc"un Bakiya qaytaril. Cox kecmir ki, Ayst hmd qizi ikinci df r gedir, yeni ail yaranir. Ayst xanim sxsi maraqlarini "ovladinin hyatindan "ust"un hesab etdiyi "uc"un M"usl"um"u Bakiya gondrir. Ayst xanimin yeni nigahdan Yura v Tanya adli iki "ovladi d"unyaya glir. Bununla da, M"usl"um"un hyatda ana bir qardasi v bacisi olur.

Hyat yoldasini m"uharibd itirn Ayst xanim teatr karyerasini v sxsi hyatini davam etdirmk mqsdil oglu M"usl"um"u misi Cmalddinin v nnsi Baydag"ul xanimin ixtiyarina verir. misi balaca M"usl"um"u musiqi thsili almaq "uc"un x"ususi mktb qoyur. O, Baki Konservatoriyasinin nzdind faliyyt g"ostrn musiqi mktbind fortepiano sinifind thsil almaga baslayir. Usaqda olan istedadi g"orn Baki Konservatoriyasinin professoru, violoncelist V.T.Anselovic onunla x"ususn maraqlanir v M"usl"um ayrica drs vermy baslayir. Belki, mktbd vokal sinifi yox idi.