Бу да минем чен бик зур мет м шатлык була.

Була тннр: нисе д, хадим [34] д, теге флсфче карчык та, балалар да йоклыйлар. Мин з блммд рухымны тутырган лззтле хиссият эченд утырам. Ул миа янш залда ялгызы гына нидер эшли. й тын, бтен заводларны вакыт-вакыт мгънсез акыруыннан башка ичбер тавыш-тын юк. Мин алдыма китап ачып куйган булсам да, якында гына аны ялгыз утыруын хис кылу миа укырга юл бирми, келем земне аа алып кит. Башымда ул гына, аныкында да мин гендермен кебек тоям. Лкин ичбер сз эндшерг, берр нрс кылырга кутем итми. Телим, лкин булдыра алмыйм. Ул да шулайдыр дим.

Ул, ахрысы, миннн батыррак. Утырып йдгч булса кирк, зене нуры, ялкыны белн балкып, минем блмм кер д, итди, рухани бер елмаю белн кзлрем туры карап, матур тавышы белн:

– Сез мичегезне душнигын ачып куегыз, ылы булса, йокларга рхт була ул! – ди м зе килеп ача.

Мин, атылып урынымнан торып, юл бирм д:

– Мшкатьлнмск иде, рхмт… – дим. Артык бер сз йтерг в ичбер хрктк кутем бармый.

Ул чыга. Артыннан блмм гап бер хуш иск тула. Тмле, рхт. Эчемд лл нинди бер дулкын башлана, блммд аннан калган гъла [35] хуш ис акрын гына дулкынланып, тойгыларымны рхтлндер.

Лкин беркн келемне ашкынуын и алмадым.

Сгать тнге ч иде. йдге мм кеше йоклап беткн. Тик мин д ул гына. Мин з блммд, ул залында; миннн алган бер романны укып утырды.

Гадтенч, мичне душнигын ачу мсьлсе белн блмм керде.

Йа Ходай, фрештме кер… яхут блмм кктн илаи нур капусымы ачыла… Тезлрем калтырый, аны каршысында сд кыласым кил…

Ахырдан йркне ашкынуына чыдый алмадым. земне зем белештермич, урынымнан торып, аны «Изге кич!» дип матур елмаюына каршы, ихтыярымны югалтып, барып кулын б башлаганмын.

Ачык хтерлмим, аяк астындагы ирне каядыр авышып, караватка таба ауганыбызны гына белм. Бтен дньяны асты ск йлнеп, земне ут эчен, ихтыярсызлыкка аткан табигый кут тэсире чагымда аны лл кайдан, ерактан, йркне и тбеннн, лкин бик акрын в бик сузып, «Ку-у-у-уй, и-б-р!» дигн хлсез тавышы ле д колагымда.

Ул минд калды. Тик тн теп, йдгелр торыр вакыт якынайгач кына китте.

Без моарчы бер-беребезне алашмый йребезг – з сгадтебездн зебез качуыбызга аптырый калдык. Бу кич, бу минутлар минем гомеремне и мсгудиятле в и гали сгатьлреннн булды.

Гомер т. Еллар кич. Крк кебек кара сакалга чал кер. Кут азая. Баштан кичкн хллр берм-берм мазыйны [36] карагы прдсе артына кереп югала, онытыла баралар, рнрс бет, югала… мма… мма бу кичне оныту, бу сгатьлрне минем хтеремнн чыгару – бу ике мхальне [37] берседер. Йрк тибдн, кан йрдн туктамый торып, боларны минем хтеремнн чыгуы асла, асла ммкин булачак эш тгелдер.

Шул кичтн со без, аны белн кочаклашып, берлект, ниаясе булмаган сгадт дигезен чумабыз. Ул, з хрриятене хуасы, мин д шулай ук. Мин аларда торам, теге карчык минем «ышанычлы адм» булуыма тмам ышанган. X. не икенче адмг билгелнгн булуы карчык каршында безне арада ичбер «андый-мондый» нрс булмавын тэмин ит. Шунлыктан безг агалы-сеелле дусларга караган кебек карыйлар. Шиклнмилр – йртлр.

Дрес, без алар шиклнс, йртмск уйласа да тукталмас идек. Лкин ул ткъдирд бераз кршк, ич булмаса, аны тарафыннан зене бисен: «Мин зем зем хуа, рбер эшемнн зем мсьлмен [38] . Миа юк-бар кануннар куймагыз!» – дип йтерг мбр булыныр иде.

Язмыш безг артык рхимле, имеш ки, безг гали сгадтне ишеклре тмам ачык иде. Без аны белн бу ишектн кереп, зебезне рухларыбыз телгн рбер эшлр белн хятыбызны илаи бер рвешк сала идек.

Бу дверд рбере матур, рбере аерым сгадтле булган лл ничаклы сгатьлр, минутлар бар. Алар ммсе кадерле, ммсе сагындыра. Лкин… лкин… бер кич в бер кичне бернич сгате минем хтеремд шундый урын тота ки, мин аны ихтыярсыз хят кгемне кояшы, гомеремне язы дип атыйм.

Май аены со кннре иде.

Язны ахыр чакларында гына була торган ылы, йомшак, лтыйф кич бик акрын гына якынаеп киле хис ителмкт. Кк йзе аяз, ачык; ава саф; бтен днья тын.

Без аны белн шрне ртрле ччклр белн бизнгн гъла бакчасы эченд, шат, матур в ачык адмнр арасында музыканы бер куаныч в бер молы кйлрен тылап йри идек. Шбсез, икебезг д рхт, икебез д мсгуд идек. Лкин без зебезг ген калып ирек ачарга, келебездге ялкынны тышка чыгуына ирек бирмгн бу адмнрдн еракка, читк китрг телдек. Кел ашкына, рухыбыз, читлектге кош кебек, ялгызлыкка, азатлыкка омтыла. Каршы торган ичбер нрс д юк. Ул минем беренче сземд к бу халыктан, бу кырмыска оясыннан котылырга риза булды.

Без йргн бакча зур суны яр башына эшлнгн. Аны тбненд елга, анда кймлр бар. Шунда тштек т, уай бер кймг ик ген утырып, кояш баешына таба карап, акрын гына киттек; моны ул зе телде:

– Мин кояш баткандагы кренешне яратам. Шуа таба баруда аерым бер лззт бар, – ди.

Бераздан шр турысыннан узып, рьяктан табигать уртасында гына калдык. Елганы бер ягы – зур м карт урманлы биек таулар, икенчесе – яшел лннр, аллы-глле ччклр белн тшлгн зур, ки тугай; бара торган суыбыз яхшы ук ки ген; аны сте тымызык, тигез, шома. Кояш батып бара, шуны тэсиреннн кзге кебек ялтыраган су сте, саргылт алтынга йлнеп, келне лл кая, ккк, мхббт галмен ашыра, анга аерым бер рхтлек, лтыйф бер тэсир кил.