Шрифт:
7. Без – руслар белн татарлар – рвакыттагы кеби, тату гына, честный гына алыш-биреш итеп тора алабыз… Бик яхшы бит!.. Дуслыкта берлек, тигезлек, тилек кирклеген йтмсм д белсез инде.
8. р миллтлр максудларын хасил ит… Монда тудык, монда стек, мондадыр безне л; бйлмеш бу ирг безне Требез (Гыйззе в л). И бек максат безем: хр ммлкт, хр Русия!
9. йд халыкка хезмтк, хезмт эченд йзмкк; бу юлда ртрле хурлыкка, зорлыкларга 48 тзмкк!..
Китмсен кефе… денсез дислр д, син аларга бал биргнд сиа агу бирслр д… р заман хакны сючелр сездй карлнгн булыр… Бармыни безд, гомумн, чын кеше кадерен бел?! Без аны кайдан белик, мескин леп алатмагач?! Ммнн булсын рухлары… Онытылу, тибрел – лемнн яманрак…
48
Зорлык – авырлык.
Крст рбер аил миллтк золым в брене, таптыйлар пычрак аяклар берл миллт садрене… 49 Искелр белми нз миллт дигн сз кадрене… Халык… хрриятне аннар корбан итрлек дрд мкатдс нрс икнен алап итмгн. Аласа да, бик азы алаган… Миллтемез дигезене энелре тпт ятып, «ул-бу»лары гына стк калка шул… «Алла бирмгнне мулла бирмс» мкале бик тугъры сздер…
Сезне болай каршы торуыызны бик зур гна дип белмез. Бу эшлреезне ташлап, тб кыйлмак, кайтмак кирк… Сезне урыныызга зеез бар заманда ичкем кз ибрми. Без иск, р каюмыз, Аллага шкер, трле-трле ксеплр ил шгыльлнеп йримез…
49
Садр (садыр) – ккрк.
Кайчанга чаклы татар… бер-берсен ук атар?.. Булмаса дуслык, ит бит сугышырга бер юк эш.
10. Бар мселман булалса иде бер гд…
Безд кзе ачык кешелр д бардыр… Берсе – хзерге минутны яхшы тен тели, икенчесе – килчк кннрне матур булуын кт… Бер-беребездн качмыйк… Барчабыз бер юлдан тырышып атлыйк… Тырышмактан, тырмашмактан ич бушамыйк… Килер бер кн: миллте сиа шфкатен крстер… Фкать сабыр кирк.
1. Берегез укыгыз да, берегез тылагыз… Кап-кара кол белми хррият дигн сз кадрене… Белмисеме син: читен мхбслек ул. Булса да алтын, аман да читлек ул… Сальлр авапсыз калмасын… Сез зегез миллтк нрс эшлдеез?.. йд, дустлар… Ткрар йтмез… ианда калдырып китсм икн, йа Раб, гзл эзне!
2. Эшем м ниятем изге иде, лкин максудыма иттеме – анысы минем эш тгел… Актык сз буларак шуны йтм… Татарларны беклеге, даны сигез кат кклрг китсен; мге, рвакыт бу миллтне Ходаем бхетле итсен!.. Алла ни бирер… Мин догада…
Яшсен миллт!
Р ХЫЯЛДАН ТАТЛЫДЫР МИЛЛТ ХЫЯЛЫ
Талант иялре арасында злрене олуг максатларын алдан ук билгелп, туган халкына яшьли тугрылыклы хезмт итг алынган затлар була. Гадтт, андый шхеслрне гамле, гомум танылуга ирешеп, беклек дрсен ктрел. Бу ттн безне Габдулла Тукаебыз рнге леге «даилык формуласы»на тулаем туры кил.
И-и югары иат чынлыгын раслау бары фидакярлек брабрен ген бирел. кечкен Апуштан зуп-зур Тукайга верел юлында йрк итен лешлп-лешлп ашаган аяусыз сынаулар ята. Мондый шартларда миллт хакын даулау миллт ярдменнн башка ммкин тгел. Халык тарафыннан азмы-кпме мрхмт сизеп скн ятим малайны тора-бара халык хадимен йлне, «Бар уем кичен-кндезен сезне хакта, миллтем», – дип, калм белн кораллануы бик табигый. зен бхетсез миллтне бхетсез улы итеп кргн шагыйрь, ил-кн яшешеннн аерылгысыз рвешт, татарны башка кавемнр арасындагы лаеклы урынын дгъвалап кршкн. Патша охранкасы кзте астына алынса да, зен самодержавиене куркусыз гаеплче итеп тойган; байтак срлрен цензура табу салса да, «туры Тукай»лыгын отыры кчйт ген барган.
А-зиенене р кзнге мкатдс гамь белн ртелгн мондый шагыйрьг, ичшиксез, татар халкыны кабатланмас рухи йдманы булу аваплылыгы насыйп ителгн. Габдулла Тукайга нкъ мен шундый бек миссия йклне аны бгырьлребезг уелган рбер сзеннн к сизелеп тора. Гомумн, татар халкы язмышына кагылышлы телс нинди сорауга секле шагыйребез авызыннан тпле авап ишетерг ммкин.
– Кплр ткрар иткнч, снгать еле зен газиз халкыны баласы итеп тойса гына кклр тарафыннан идерелгн гаять аваплы иат вазифасына алынырга тиеш. гренки насыйп кылынган музага ихлас рвешт иман китермс, бигайб, срлре ил-кн трккыен барыбер юньле-башлы булышлык крст алмаячак. Миллт гаме белн ашланган эшчнлек ис, ичшиксез, зур миятк ия булуын раслап торыр. ствен чын талантларга фидаилек т кирк. Туган халкыа тугры хезмт ит яш мгънсен верелгн чакта гына… Хер, боларны ниг тфсиллп торам ле – сезне чен т таныш хакыйкатьне. мма гмбез башында ук шуны ачыклап тсе кил: Габдулла наплары, гр кулыгызга калм алганда ант итрг туры килгн булса, халык алдында биргн тантаналы вгъдгез ни рвешле ягырар иде?
Габдулла Тукай. Бар уем кичен-кндезен сезне хакта, миллтем; саулыгы – минем саулык, авыруы – минем авыруым. Син каршымда бар нрсдн д изге м хрмтле; днья бирслр д сатмам… миллиятемне… ичшиксез, р хыялдан татлыдыр миллт хыялы… трг иде юлда… тл белн бурычны Трем м халкыма… Шушы юлдан ризамын, башка трле юл да тотмыймын… Кел берлн сям бхетен татарны, крерг анлылык вакытын татарны. Татар бхете чен мин ан атармын: татар бит мин, зем д чын татармын… Синеке дип исплслр – бхетле мин; игелекле шагыйре булырга ниятлимен… Хисапсыз кп минем миллтк вгъдм… Минем тырышлыгым м эшлрем бушка китмсен.
– Мондый мкатдс вгъдлрне т чен калмг аны-тне белн бирел кирктер.
Г. Т. Раст, бу шагыйрьлек белн мин чынлап ук авырыйм бугай… Сукранмый гына авырырга карар биргн идем.
– Дресен ген йткнд, сезг сукранмау килешми. «Хзерге хлебезг карата» исемле шигырегезд: «Калм – бек, калм – дрле… Калм данлы, калм шанлы…» – дип, мдхия ырлауга алынган идегез. Инкяр кылу хирыслыгы белн йтегез ле: калмг бернинди д пкгез юкмыни? Сездн гаепл д ктрг ммкин…
Г. Т. И калм!.. Европаны ктреп син югары кклрг кадр, ник тшерде безне?