Шрифт:
Г. Т. Эшне дрестен сйлрг кирк… йе, без язганнарда да кимчелеклр м зур кимчелеклр булырга ммкин. Без мкаллребезне башына: «Бу мкал яки бу шигырь барлык кимчелеклрдн пакь», – дип язмадык лабаса!
– Белгнебезч, татар дньясында танылган байтак шхес сезне бизмнд з лчнешен таба. Бяллр трлеч булучан. Аерым замандашларыгыз турында шулай тфсиллп сораштыруым кплрне кызыксындырган сорауга авап эзлдн килдер. Алла колларыны зара тнкыйть итеше дп яссылыгында калырга тиештер бит? Чынлыкта сезне мрхмтсез «трт башы» нинди затларга гына тиеп тмгн! Алар кп: Галиман Ибраимов, Мит Гафури, Акмулла, Исмгыйль Гаспринский, Сгыйть Рмиев, Фатих Крими, Фатих Сйфи-Казанлы, Галисгар Гафуров-Чыгътай, Зариф Бшири, Камил Мотыйгый-Тхфтуллин, Йосыф Акчура, Садри Максуди, Муса Бигиев, Галиман Баруди, аталы-уллы Бааветдин м Гайнанетдин Висовлар, Габдершит Ибраимов м башкалар. Бу «кара исемлек»тге еллрне ркайсы да з халкына хленнн килгнч хезмт иткн. Алай гына тгел, леге тркемд миллт горурлыгы булып саналганнары да, сезне хкемнн коткаруга мохта калганнары да бар. Шулай тоташ шелтл зыянга тгел микн?!
Г. Т. ай, боларны бер д скмс, бер д рнетмс идем! Нишлим инде, чарасызмын – тел тидерткн дньядыр… рнрс д з асылына бер йлн… Фкать сабыр кирк.
– Бу айсыз сораудан сез бик иел котылдыгыз ле… Днья трлелектн гыйбарт. Иск алып телгн шхеслр д бер-берсеннн шактый аерылып тора: иман камиллеклре буенча да, кылган гамллре ягыннан да… рберсен зенч вазифа йклнгн. Аларны шундый булуы херле.
Г. Т. Шулай инде, дньяны, мслн, кошларыннан в хшртеннн ген д акыллы кешег гыйбрт алырга ммкин. Аларда да тигезлек юк. Мслн, черки д оча, чыпчык та оча. (Кгрчен д оча, чк д оча, карга да оча, козгын да оча.) Шулар белн берг, бтен кошлар ханы булган каракош – орёл да оча. Лкин рберсе з канаты кутенч… ичберсен д ачуланып булмый. Алла шулай яраткан. Боларны кайсы шригатьк хилаф?.. Инсаннарны дньяда торган чактагы талплре д, келлрендге телклре д шул кошларны очышына охшыйдыр.
– Тнкыйтьне ктр иел тгел. н бит, замандашыгыз Зариф Бшири «Чкеч» журналында чыккан шигъри памфлетында (1908 ел, 21 июнь) сезне гап-гади тремче шагыйрь итеп кен крстерг омтылган. «Волжский листок» газетасыны 1908 елгы 696 нчы санында Касыйм Уралец та сезг нкъ шундый гаепл ташлый. Утсыз ттен чыкмый. Аларны язганнарында сезг кпмедер файда китерерлек, мыекка чорнарлык бер фикер д юкмыни?
Г. Т. Арыслан, вхши бер хайван булса да, чыпчык авызыннан корт алып вакланмыйдыр.
– Нигезсез хурлаулар йркк кадалучан. р кндшне кимчелеген табып була, шул исптн Галиман Ибраимовныкын да…
Г. Т. Ник саныйм гаебен аны со? Мин тгел бухгалтеры!
– Шригать кагыйдлре кушканча, ялгышучан адм баласы зен д тнкыйть белн карарга бурычлы.
Г. Т. Инсаф кирк… Ваз кичик мин-минлектн.
– мма чнечкелрдн арынырга исбегез юктыр бит?
Г. Т. Йокыга ятканда, кулыма чыбыркы тотып ятам.
– Тшегезг кергн берр бхетсезе, димк, тагын сезне кыенны ашаячак… Инде форсат чыккан чакта шуны да белдереп тик: безне татар дньясында «чыбыркылы Тукай» хрмтен казанган, мдхияг лаек булган затлар да байтак ич. йтик, Шиабетдин Мрани, Хсен Ямашев, Схибамал Гыйззтуллина-Волжская… Шулай ук Ризаэтдин Фхретдин белн Заир Бигиев напларына да сез трле уайдан ылы сзлр йтеп узуны кирк тапкансыз. Шхеслрг бай кавем ген олы халык була ала. рхлд, бу гмбезд телг алынган таныш затларга сезне аяусыз тнкыйтегез д, рух ктрерлек мактау сзлрегез д ярдм иткндер дип уйлыйсы кил. лбтт, атаклы шхеслр турында сйлш гаять катлаулы, шуадыр да сорау-аваплар кпкрк китте шикелле.
Г. Т. лег итр.
– мма бер нрсг ачыклык керт сорала. Сз д юк, шхеслрне зара кндшлект торуы каршылыклы дньяда табигый кренештер. Тик леге котылгысыз крш чик-чама кысаларында булырга тиеш. Шул ук вакытта безне арада бернинди мантыйкка да сыешмаучы, рдаим киртлр коручы аил грулар да бар бит ле. Алары белн нишлрг?
Г. Т. Яадан да безг аяк чалырга маташсалар, ян безне алар белн кычкырышу кебек тбнлекк сйрслр, без аларны берглшеп юлдан алып ташлап, яки «Безне юл белнме, лл тгелме?» дигн сорау куеп, ничек т аларны ераклаштырыйк.
– Ниг со безне халык аман бердм кч булып туплана алмый?
Г. Т. «Миллт!» дилр – ул чынмыни, ихласмыни!.. Кнчелек, члек белн тулган татарлык, тяп илтеп Мкрд сатарлык. Нифакъ 54 выставкасында кп медаль алганымыз бардыр… Пычрак в ялган берл тулган безне эч… хлак, вдан, инсафларны среп чыгардык истн д; бозылдык шулкадр начар, уздырдык без иблистн д.
– Димк ки, бу таркаулык галмте миллтне вденнн кил?
Г. Т. И начары: ан картайган – рнрсг «барыбер» дип карый башлаган… Бетте иман мрхмт, шфкать, мхббтк тмам… Бик югартын кз салырга башладык хлакка без.
54
Нифакъ – икейзлелек.
– Югыйс кплребез тыштан шактый инсафлы крен. Арабызда шундый ткъва кыяфтле бндлр д хтсез очрый, гяки алар ана карынында ук Корън укып утырган.
Г. Т. стед йбт кием булгач, сине брге ген ашаганыны кем бел?
– аман да шул ук сорау: нишлрг?
Г. Т. Миллт иблис клгсен Тре клгсе ясамас… Эрелек, тче теллелекне ташлыйк.
– «Бозылдык шулкадр», – дип хак йтсез. бит «бозыклык» тшенчсен нечклп шрехли башласак, хлак кагыйдлрен сыймаган башка начарлыклар да килеп чыга. Хтерлисездер, балачакта сезне белн крешерг кергн Ситдыйк абзыйга кул бирмгнсез, чнки кечкен Апушка бу могтбр кешене салмыш булуы ошамаган.
Г. Т. Эч халык суык дип т, бйрм дип т, …хлл дип т, хрм дип т… Эчкн була карчык та – зе беткн бетшеп… Ушбу халык, кабак ничек ачылгач та, бик нык суга гнаы юк бутылкага, диеп аар: «Эчедге суы чыгар, аны белн безне ылыт, безне сугар; эчтн безг бишмт киерт, чикмн киерт, кчле хмер! Сине кулда зур ихтыяр»… гр крс кызарган йз аларда, бер д алданма: «Оялгандыр», – дим ялыш, «ибргндер», – дис – ля!
– Метрополия башка халыкларга зене гадтлрен седерчн. Шул исптн яманнарын да. Безне руслар эчрг йртте, дип, ничм-нич гасыр акланырга тырышабыз. Дрес, дпсез рнк зенч гъвалый.