Шрифт:
– Ткъдир телктшлеге, сз д юк, олуг нигъмт. мма илаи ышанычны гамлд аклау сорала.
Г. Т. ич мет юк ине сызганмай… Сыар инн ике кул чыгарыйк без… Телск яшрг, хаклы икнлегебезне исбат итик… Мселман кешег миллт файдасын з файдасыннан ст тотарга кирк… Миллтне килчге айлы кичтн д яктырак булсын… Кыю м батыр рвешт алга хркт итик… Бушка узмасын ич безне р ай, р ел… гр сез тоткан юлыгызда нык торса идегез, бу хлг тшегез, минемч, ммкин булмас иде… Тырышырга кирк, карендшлр!.. Заман – тырышмак заманы… Уяныыз да тартышыыз. Тартышуда гына табарсыз сез з хакыызны!
– ркемне зген трлек итеп, шигарь рвешенд ентеклп йттегез…
Г. Т. Шулай тфсиллмс, татар аламый.
– Халыкны уянырга чакырасыз. Чыннан да, безне ише шималь тркилренд «йокы авыруы» кчлерк тсле. Озакка сузылган кышлар гяки каныбызны салкынайткан. Шуа кр холкыбыз да ул кадр кайнар тгел. Инде лл нич гасыр двамында йокы китергеч келсез шартларда гомер кичер татар халкын а эшчнлегене лешч тукталып торуы белн бйлнешле халтк керткн. Йокычан егетт дрт булмас. н бит, «Яшен» журналыны 1908 елгы 2 нче санында шундый бер клкеле рсем ткъдим ителгн: Русия императоры эмблемасы сугылган мнбр артында, башын белген салып, кара тбтй кигн агай йоклап утыра. Аны белсез булыр. Ул – II Длт Думасындагы и слпн депутатларны берсе иангир Байбурин. Крсез, безнекелр парламентта да йокыларын симерт.
Г. Т. мма бичара татар абзыйлар йоклаудан башканы белмилр… Руслар эш крлр, мселманнар тш крлр.
– Алавымча, сез «йокы мсьлсе»не кчерелм мгънсен кбрк басым ясап, нкъ мен рух-за уяулыгын игътибар згенд тотасыздыр бит?
Г. Т. йе… Элек йоклап ткргнебезне уйлыйк та кеник… Миллтемезне алга ибрерг в мгелек йокыдан уйгатырга тырышу кирктер.
– Безне миллт хадимнре, эшлп арыган ат кебек, аягр йоклый сыман…
Г. Т. Миллтне з суртен зен крстик; тмам кзе ачылсын, дрт ягына карасын, гакылын ыйсын… Безне миллт лмгн д, йокламаган да, ушы гына киткн. Мзкр рвешлр 51 ил ушына китерск, дуст кем, дошман кем – миллт зе аерыр… Дрестен йткнд, халык зур ул, кчле ул, дртле ул… Ул ле лл нинди кара кчлр басканга кр ген бу кренешт йри. Лкин бу хл вакытлы гына килгн бер авыру кеби.
51
Мзкр рвешлр – шул юллар, чаралар.
– Сез йткн «кара кчлр» зебезне арада да, хтта акылга сыймаслык даирд д шактый бит. Иске «Бакырган китабы»на назир рвешенд язылган «Мактанышу» исемле сатирик шигырьд аиллек галмтен крстче ишан авызыннан масаюлы нинди сзлр сйлтсез ле?
Г. Т.
Татарларны мин игм,Минем кулымда гн;Ник икмск, татарларебегн бит, ебегн.– Мондый ук зрле бялм, лбтт, бернинди кысага да сыймый. Кайбер халыкларны длт тотарга йрткн миллтне ничек инде мескенг чыгарып хурларга ммкин?!
Г. Т. Берне уйларын икенче бер биклп куя алмас.
– тк тиючн мондый бндлрне авызын яптырырга, тшенерлек итеп авап бирерг кирктер бит?!
Г. Т. Таптыйлар пычрак аяклар берл миллт садрыне… Искелр белми нз миллт дигн сз кадрене.
– Барыбер гарьлндер: кпме яуда гаярьлек крсткн халыкны уптым илаи ебегнлект гаеплрг ярамый. Без бит…
Г. Т. Без сугышта юлбарыстан кчлебез, без тынычта аттан артык эшлибез.
– зг камырдан булган миллттшлребез, ядлр шикелле, бер-берсен канатландырырга кнекмгн шул.
Г. Т. Бу урында ичкемне йзен ертмыйча гына бер сз йтерг ммкин: бер эшне очына чыкмыйча мактану киркмс.
– Кимчелеклрдн котыла алмаган халык гадел тнкыйтьтн стен булмас. Шулайрак йтерг телисезме?
Г. Т. Миллтне трккыйсен в башка миллтлрне аяклары астында тапталмавына киркле нрсне ммсе д саваплы в херле бер эштер… зелеп такмак йтмс идем, з халкымны сймсм.
– Димк, сез миллтне урынсыз сендер ягында тгел?
Г. Т. Бер яманлык крсм, сгм, мактый алмыйм.
– Алашылганча, кемдер кыек гамл кылган икн, аны тнкыйть угы аямаска тиеш. Миллтк зыян китерчене ис берничек т кичереп булмый.
Г. Т. зен нрс лаек икнен ркем зе бел… Атучыга меребез: укларны кызганмасын! Атылмышка нсыйхт: йрге сызланмасын!
– Бнд хатадан хали тгел. Хтта пйгамбрг тилнгн шагыйрь д тнкыйть угына юлыгырга ммкин.
Г. Т. Ккрк биреп каршы торам, миа миллт хзерге кн мылтык-ук атар булса да.
– Мен мондый чакта инде трле хллр килеп чыга. Миллт хакын даулап кршче затка нахак уклар да ябырылырга ммкин. Шунысы бик аяныч: зен ген кайгыртучы мин-минчелрне рдаим каршылык крстеп торуы фидаи аннарны уртак трккыйг бирелсе кпме гайртен суыра! ч тиенлек мнфгатьлрне стен куюны хтта кан коюларга китергне бар. Гомумн, безне трки халыклардагы кч-кутне хтсезе зара кршлрг сарыф ителгн бугай.
Г. Т. Кайчанга чаклы татар… бер-берсен ук атар?
– Югыйс безлр бит бер ата-баба балалары…
Г. Т. Кеше ата берлек белн туган тгел, блки фикер м тоткан юлы белн кардш була… Флсфг кердем.
– низаглашу флсфсе чынлыкта гап-гади бит.
Г. Т. Кем булса да бу заман халкыны нечклп кен караса, крер ки, ркайда, ркемне уе бары бер: кем кемне оста хйллр м кем кемне яхшы утыртыр.
– Монысы ле кнкреш мутлыгына, руслар йтмешли, «шкурный интерес»ка кбрк карый. Каршылык милли мнфгатьлрг тоташса, вазгыять берм-бер катлаулана.