«Анна Отаўна, дакуменцік які захапіце».

«Навошта?»

«Назад дзядзька вас павязе, можа без мяне. Каб нашы не чапляліся на кантрольных пастах».

Паслухалася — узяла.

Селі. Паехалі.

Паколькі вырашылі вяртацца па сваім следзе — цераз цагельню, Шугановічу прыйшлося дачасна, на соннай вуліцы горада, раскрыць карты.

«Анна Отаўна, няхай вас не здзіўляе дарога, па якой мы паедзем. Нам не хочацца страчацца з вашымі паліцаямі. Характары ў нас розныя».

Тузанулася бабуля, быццам бы хацела з саней вываліцца.

«Спакойна, гарантуем поўную бяспеку, вяртанне назад, запрошаны ганарар. Нават курачак раздабудзем».

«А калі я закрычу?»

«Не раю. Маем кляп», — адгукнуўся Краўчанка.

«А пагоняцца — у нас не будзе другога выйсця…» — Шугановіч дастаў з кішэні кажуха пісталет.

«…як, забіць старую акушэрку? Бандыты!»

«Асцярожна, дамачка!» — папярэдзіў Краўчанка.

Змоўкла. Толькі ў кар’ерах, калі коні мясілі сумёты, зноў азвалася:

«Папярэджваю. Я ўмею патрашыць толькі баб. Адразаць ногі ці рукі вашым раненым я не ўмею. І не буду! Так што вы дарэмна везяце мяне».

«Вы зоймецеся сваёй справай».

«Рабіць аборты вашым шлюхам?»

Краўчанка не стрываў:

«Ты ў мяне дакаркаешся, старая варона! Каб ты не была так патрэбна, я з табой іначай гаварыў бы!»

Прыйшлося Шугановічу асекчы будзёнаўца. І прабачэння прасіць у доктаркі.

Яна змоўкла — што вады ў рот набрала. Толькі калі прапанавалі перад Пераростам вочы завязаць, моцна абурылася і пакрыўдзілася. Па-мужчынску лаялася.

Доўга, гадзіны дзве, займалася Бумель нашай хворай. Ды і дзіцяткам таксама, як пасля Люба расказвала: агледзела, перавязала па-свойму пупок, вучыла штучна карміць — у якіх прапорцыях змешваць малако і ваду.

Мы ёй у камандзірскай зямлянцы сняданак падрыхтавалі. Царскі — па нашых умовах. Выставілі ўсё лепшае, што мелі. Выйшла яна з зямлянкі — я сустрэў яе. Хмурая, але на твары ранейшай злосці няма.

«А цяпер што будзеце рабіць са мной?»

Я руку да шапкі.

«Камандаванне атрада просіць вас паснедаць з намі».

Здзівілася. Дала згоду, як міласціну:

«Што ж — паснедаем».

У зямлянцы ўбачыла Васю Шугановіча, яго вінаватую ўсмешку — зноў натапырылася бабуля. Адразу папярэдзіла:

«За вашы штучкі — двайны ганарар. Курачак забыўся захапіць, калі коней перапрагаў? Кансервамі аддасі. Дваццаць банак. Жывяце, бачу, не бедна», — кіўнула на стол.

«За ганарар не турбуйцеся», — заспакоіў Вася.

«Я не турбуюся. Ты турбуйся».

«Рукі памыеце?»

Інстынктыўна зірнула на свае кастлявыя кісці, потым — на наш ручнічок, што вісеў на цвічку каля ўмывальніка. Бруднаваты ручнічок, партызанскі. Грэбліва зморшчылася.

«Ох, бандыты! Заразілі бабу, а потым Бумель хапаюць пасярод ночы. Вам здаецца, Бумель — бог святы. А яна такая ж баба, толькі старая. Чыя жонка?»

«Мая», — адказаў я.

«Не хлусі, Антанюк. Твая выехала. Хіба другую завёў?»

Як апякло варам мяне. Няўжо, думаю, Люба ці Рубін па прастаце сваёй выбалбаталі прозвішча маё і ўсё іншае? Шкуру спушчу, калі так. Хоць мяне яна магла ведаць з даваеннага часу. Невысокая пасада — загадчык райза, з гарадскімі медыкамі амаль не сустракаўся, але калі гэтая бабуля спецыяльна цікавілася партактывам… Усё-такі — немка. Пытаюся з іроніяй:

«Немцам і такія дэталі маёй біяграфіі вядомы?»

Зразумела.

«Не ведаю, што вядома немцам. А я ведаю. Пра цябе ў горадзе нямала гавораць. Цэлыя легенды ходзяць. Нямецкае камандаванне ўзнагароду абвясціла за тваю галаву».

«Вялікую?»

«Не помню сумы. Але помню, калі прачытала, то падумала: тыповая нямецкая скупасць. За такую галаву не шкада ў пяць разоў больш. Дарагая галава».

Вася Шугановіч засмяяўся. А Будыка, які праз усю размову пунсавеў, асабліва калі яна зноў нас бандытамі назвала, нешта сярдзіта сказаў па-нямецку. Анна Отаўна пераклала:

«Афіцэр кажа, што за такія жарты ў ваенны час расстрэльваюць. Мне гэта пагражае?»

«Вам пакуль што пагражае вось гэтая чарка спірту, — я наліў ёй паўшклянкі, а нагой пад сталом штурхануў начштаба: будзь чалавекам, а не ваенным бюракратам! — П’яце так ці разводзіце?»

«Разводжу».

Развяла вадой і, не чокнуўшыся, кульнула шклянку да дна.

«А я вып’ю…» — пачаў Вася.

«Толькі не за здароўе парадзіхі!» — перапыніла Бумель.

«Чаму?»

«Ніколі не піце за чалавека, які на мяжы жыцця і смерці! Я забабонная».