Шрифт:
– Сигез кнг тугыз бйрм, дип йтлр шуннан килдер.
Г. Т. Моннан русларны ялкау, эшсез в бтен гомерлрен уйнап-клеп ткрче бер халык икнлеге, безне ис кеф, хозур в тгътиллрг 56 мият бирми торган булуымыз крендер. Со, без кп эшлгч, алар кп кеф сргч, безне алга баруымыз, аларны артка калулары тиеш лбаса! Хакыйкатьт нидндер болай тгел: без аман артта… Алар мгыйшт сфренд берглшеп бер йк тартып алып бармакчы булсалар, ммсе д алга тарталар; без, йкне трлебез трле якка тартып, аман бер урында йлнбез… Лкин без бер д тик тормыйбыз, ел буе эшлибез д эшлибез. Без нишлгнмез? Без ел буе аюны дуга бге кеби эшлгнбез. Ягъни без эшл суртенд тмам 365 кн уйнаганбыз да, инде уйнап арып, ял итбез. Безне эшле кнебез д клке, бйрм итебез д клке. Безне бйрм итрг хакымыз юк.
56
Тгътил – ял ит.
– Карарыгыз т кискен тгелме?
Г. Т. Бйрм дип, кбрк вакытта, бер замандагы алга барышны иск тшереп тбрик итг йтелдер. Безне аман бер кпчк йлнсенд йлнебезг алга бару дип йтеп булмый, ерак киттек дип, зебезне зебез тбрик т итеп булмый.
– иел баштан днья онытыла. Мондый халтт бнд зеннн-зе кеф-сафа коруга тартыла башлый. Инде безне бйрмнр д русныкыннан ким тгелдер. ствен татар халкы театрны, ртрле уен-тамашаны леп ярата. Кайвакыт кел ачулар оештыруда гап-гади чама хисен югалтабыз. Келг шик т килгли: без зебезне инкыйразга ырлап-биеп бармыйбызмы икн?!
Г. Т. Безне гомер уен тгел, бйрм тгел…
– Чыннан да, безне рбер гамлебез фкать миллт трккыен хезмт итрг, мен шундый хезмтк мхббт ркемне йргенд яшрг тиеш.
Г. Т. Барчасы з халкымызга хезмт итмк дигн сзг кайтадыр… Агы-миге баш белн д эшлдек… Инде эшлик саф, ачык кзлр белн… Тырышып, кп акчалар тотып м трле-трле чаралар креп, нилр эшлмс бу миллт, гр керешс!
– зенч гомер итр чен, блки, аны акчасы итеп бетмидер? Борынгылар искрткнч, акча булса, гакыл табылыр.
Г. Т. Татар акча тапмый тгел, таба.
– Сбп нид со?
Г. Т. Миллтне чире – керешмд эшк… Ни эшлим, халкым баштан ук дошман рнрсг… Безне татарларда, и вл мртб йткнд, рбер нрсг каршы тору ата-бабадан калган бер гадттер. Алар, и вл чыкканда, ысулы дит берл укуга да каршы тордылар. Кара тактаны эченнн «тавык аягы» да эзлп маташтылар. Бара торгач белделр ки, кара тактаны эченд «тавык аягы» тгел, «чебеш аягы» да юк, имеш!
– Безне миллт лл инде олыгаеп киткн, лл аны балаларча кирелеге чыгып бетмгн.
Г. Т. ч яшьлек балага да зене сламтлне чен дару эчерс, яки: тышка яланаяк, яланбаш чыкма, дис, билгеле, каршы торадыр. Шуны шикелле, татарларга да: болай итсез, сламт булырсыз, тегелй итсез, зегез чен яхшы булыр, дис: «Э… э… киркми, э… э…» – дип кирелнлр… Н ис, сйлс сз кп булыр.
– Ачы гыйбрт тулы мондый сзлр ниндидер максат белн йтел бит.
Г. Т. Миллтем олуг файдалар килен мет итеп…
– мма олуг файдалар зеннн-зе ген килми. Моны чен квемене рухияте мкммл, фемлелек дрсе югары булырга тиеш. рхлд, шуа омтылу лазем. гренки туфракны гумус катлавы чагыштырмача юка икн, димк, аннан лл нинди зур уышлар кт алмыйсы. Зыялылык змине саллы булмаса…
Г. Т. Татар халкы арасында хисапсыз кп зыялылар.
– Тик безг андый затлар аман итеп бетми ле. Килешсезме?
Г. Т. Миллт образауный кешелрг м халык файдасын ртрле зене шхси мнафигыннан в корсак файдаларыннан ст тота торган, миллт файдасын кз стендге кашы дрсенд газиз тота торган миллт арысланнарына мохта… Бу йтелгннр булмаганда, безне тормышымыз келсез, лек чыккан й тсле молы, тынсыз-тавышсыз, рхтсез булачактыр.
– Сйлгн сзебез барыбер укуга килеп тоташа. Миллт хадимнре трбиял чен мктпне кчле булуы зарур.
Г. Т. Дрест сз бу… вл миллт укысын, белсен, француз, немецлр кадр кзе ачылсын… Без д алар юлыннан барыйк, Хуа Насретдин шикелле, атны артына карап атланмыйк… Без д… адмч тормыш итик дньяда. Гыйлем белн дньяны кулда тотты япон… Мгариф мйданында без, татарлар, ат уйнатыйк!.. Ктрелеш юлларына атлап тик… Файдаланыйк килектн… Надан булу гарь… Наданлык таптамасын – яньчелербез… Кап-кара кол белми хррият дигн сз кадрене.
– Сезне сзлрдн д кренеп торганча, ртрле белем бир йортына биниая зур вазифа йклнгн. Татар мктбен бигрк т. з длте булмаган халыкны саклап калу чен рбер укытучы зенч фидакарьлек рнге крстерг тиеш.
Г. Т. Мктплр – безне арсенал…
– мма шунысы эчне пошыра: алар рбер заманда да камиллектн ерак тора.
Г. Т. Бармак берлн каткан ирне казып булмый, лифбасыз (алфавитсыз) язып булмый; шуны тслк, мктплрне тзтмич, «Трккый!» – дип кычкырырга базып булмый.
– Нишлрг икнен д йтеп тсгез…
Г. Т. Ислах дрьясында йзсен безне кораб… Туган в туачак балаларыбызны келен яга-яга миллт хислре, истикъбаль 57 дртлре салырга хезмт итеп.
– лбтт, бармак белн каткан ирне казып булмый. Югары зерлекле мгаллимг итешле дреслеклр кирк.
Г. Т. Хзерге тормыш, хзерге китеш чен и киркле, и мим булган яа-яа, з ана телебездге китаплар…
– Сезг инде яхшы мгълм, 1905–1907 елгы инкыйлаб алып килгн азмы-кпме хррият шартларында башлангыч мктплр чен язма сбаплар зерл ешаеп кит. Белем ягы чамалы «эшлеклелр» хтта лифба тзерг алына. Методика талплре санга сугылмый… Кем йтмешли, укымыйча гына галим булырга маташулар инде каныбызга сееп лгергн бугай.
57
Истикъбаль – якты килчк.