Шрифт:
– Фикердн мхрм снгать ансыз кешене хтерлт, дип искрткн фикер иялре. Карашыгызны сез д бик ачык белдерсез.
Г. Т. Минем фикерем шул.
– Хтерегезддер, сезне Сгыйть Снчлйг юлланган хатыгыз бар. 1910 елны 9 ноябренд язылган ул. Анда поэтика мсьллре беркадр зккрк алынган. гр шушы уайдан йтелгн кайбер фикерлрегезне иск тшерск, кишлрегез бгенге яшьлр чен файдалы булыр иде. Кз алдына китерегез ле: Габдулла Тукай наплары алдында, баягы сз белн йткнд, «амбицияле» яшь шагыйрь утыра. Аа иатны кайсы якларына аеруча игътибарлы булырга кирк? Шуларны яшь дустыгызга яндн кабатлый алмассызмы?
Г. Т. Шб юк, сезд миллтк яки шртк бик кызу мхббт бар. мма р язганыгызны нфис в изящный дип йтсм, мин сезг дуст булудан бигрк, монафикъ булудан куркам… Ммкин кадр шигырьне аз язсагыз да, матур в хуш иттереп языгыз. Снаигы нфис 76 аз гына бер хата сбпле тупас нрлрдн булып ките бар.
– Тагын бер искртеп трг туры кил: сз белн эш ит гаять катлаулы, кайвакыт ул хтрлеген д крстеп куя.
Г. Т. Сз авызынан чыкмас борын сзг син хуа, сз авызынан ычкынгач – ул сиа хуа.
76
Снаигы нфис – нфис снгать.
– дип язган сзлре чен бу дньяда гына тгел, хтта ки ахиртк кчеп киткч т авап тотарга тиеш.
Г. Т. Туктаыз ле, бер хикя хтерем килде.
– Сйли башлагыз, блдермич тылыйм.
Г. Т. Мхшрне куркынычлы мйданына ике кешене хкемг китергннр иде. Берсе – олуг юлларны кисче, кп кешелрне каннарын тгеп, малларын алучы; икенчесе – бик данлыклы, бтен дньяга исем-чабы таралган Мхррир – китап язучы. Бу Мхррирне сзлре килешле м симез муллаларга шампанский эчрг фтвалый… 77
77
Фтвалау – ярый дип крст.
Ахырда коточкыч судьялар алдында хкем булды. Бу ике гаеплене ннмне аулак почмагына гына илтеп, калын зынырлар ил асылган ике зур казаннарга икесен д салдылар. Зобанилар з куллары ил казаннар астына ут яктылар. Утны эсселегеннн ннмне ташлары сикер иде.
Бу рвешч нич гомерлр, нич йз еллар янгач, Каракны астындагы ут снде; Мхррир астындагы ут минуттан минутка кыза м эсселн бара. Мхрриремез келеннн утны снен кт, котылуны мет ит. Иптше котылып, бу ялгыз гына калганга бик келсез булдымы – Мхррир фнде, Аллага сукранып, ачы газап эченд бу сзлрне йт иде: «И Ходаем!.. Минем ни гнаым бар? Гомерем буе китап яздым, бтен ир йзен исемем таралды. Гаебем булса, тик азрак иркенрк язганмын. Бу ни бла бу? Мин Карактан да начар булырмын дип уйламаган идем…»
Мхррир шулай мыгырдап торганда, кисктн ннм ттеннре арасыннан кзлре яшендй ялтыраган, кулында грзи, чч арасында ыланнар ыжылдап тора, кап-кара йзле, арыслан тырнаклы бер зобани чыгып, Мхррир стен утлар ччеп: «И бдбхет! Синме динг тарайды? Синме нфеск охшаган эшне, шригать куша, диде? м син Карак ил зене бер крмкче буласымы? Ул Каракны зарары зе тере вакытта гына булды, мма… сине бозыклыклары, сине усаллыклары днья гомере беткнче барды; кайчан кояш чыкса, син калдырган усаллык, бозыклыклар да дньяга чыга иде. Сине имеш сулары ил исереп сугышып, лтерешеп йрчелр, сине хатын-кыз качмасын дигнг иярчелр зина, фхешлеклр ил башлары йлнеп, днья-ахирт бхетлреннн коры калганнар. Шул лтерешчелрне бер тамчы канына, ылаучыларны бер тамчы кз яшен – ммсен син гаеплесе…» – дип орышып, шелтлп, Мхррирне стен казан капкачын шалт иттереп япты да китте.
– Илл гыйбртле хикя. Мондый зага тарудан Раббым саклый крсен!
Г. Т. Ярдменд р заманда Алла бар.
– Чын снгатьне хлакый башлангычтан башка кз алдына китереп булмый, бары дп югарылыгыннан гына ул тормыш дреслеген чагылдыра ала. леге хак сзлрне хуплау да соралмый.
Г. Т. Мин зем лично тормыштан, аны тасвирдан, аны хакында уйланудан тмам биздем. Мен шул биз сббеннн… шушылай дип бер шигырьчек яза башладым:
Кз карашымда хзер згрде шъялар 78 тсе;Сизл: тте яшь вакытлар, итте гомрем яртысы…78
шъя – йбер.
– Бу дньядагы йберлрне трлнеше хаклыкка мнсбтегезне згртмгндер бит?
Г. Т. И ир шары! Нидн, белмим, хак сйгнг ме кат сине стенн д асты яхшы. Хаклык астка кмелгн шул, стт тгел, шуны чен астка табан тарта кел.
– Бигрк мосу нтиг килгнсез.
Г. Т. Бу, корт-кырмыскалар кеби, дньяны каплаган адмнр эченд мерлрен буйсынып, максудка иткннрне бик аз таптым… Йз сумны урлап килгче угъры кеби, кз салабыз чын сз йтердн элек як-якка без.
– Ялган егылып калыр, туры алга барыр, дип искрт триб.
Г. Т. Днья яратылганнан бирле ялганнар кбесенч тотылмый калган… р заман хакны сючелр… карлнгн булыр.
– Нишлисе, адм баласы шундый инде.
Г. Т. Ай, кеше! Тыштан зенд изге хаслт 79 крст… Кара сыерга акбур сртеп ак крстмкче яки кара карганы сабын берл юып агартмакчы… Бу ианны дустны дусттан аеруы бигрк яман… Сатучылык ит безд мхррир, дип исеме аар тагылыр-тагылмас… Кеше сатмас кеше тапмак асатмы? Сине со кайсы дуст дошманга сатмый?
– Алай ук зурдан кубып, исемнрен тгаен атый алмам. Вак-тяк сатулар бардыр инде. Гадтт, кешелрне бер-берлрен карата гаммви тст хыянт кылулары мгыятьк килгн зур сынаулар вакытында кчеп китчн.
79
Хаслт – сыйфат.