Шрифт:
Г. Т. йе, шулай, йе, шулай! мма аным бик т ачына… Кит кайчакта кефе, хакиме булса ишк… Илаым, рхмте белн шагыйрьне бйле телен чиш; дустлар м дошманнар хленнн ул бераз хбр бирсен.
– гмне двам иттереп, дби кчлребез турында сйлшеп алыйк ле. Сезне замандашларыгыз арасында татар дбиятыны хакыйкый зурлыгына, хосусан шигъриятебезне кч-кутен шиклнебрк караучылар да бар.
Г. Т. Инанмаыз, бер, юктыр, диерс, безд шагыйрьлр.
– Шунысын да онытмыйк, безне шагыйрьлребез ватанын Идел буе тбклре белн ген чиклрг ярамый, бек срлр иат иткн диплребез бтен трки днья буйлап сибелгн.
Г. Т. Поэзия эзлрг булганда, Иделне югары ягыннан бигрк, тбн тарафы муафикъ.
– Алай гынамы, шигъриятебез географиясе колачлап бетергесез.
Г. Т. Бу сзлр… болай гына, сз ае чыккач кына сйлнде.
– Татар язма дбиятыны башланышын гдлндергн шагыйребез Кол Гали зе ген д чиклрне бик шартлы булуын раслый. Сз уаеннан йткнд, аны бтен кыйтгаларны кичкн мшр сре нкъ мен Тбн Иделд иат ителгн. Сез леге поэманы йогынтылы кчен ничек ишар ясап тсез ле?
Г. Т. «Йосыф-Ягъкуб китабы»ны кен кйлим…
– Безне татар шигърияте, XVII йзд яа ктрелешк юнлеш алып, XIX гасыр башында миллт гамен якынаюда чын борылыш ясаган. Мслн, Габделаббар Кандалый аны дньявилык традициялрен ныгытуга, суртл чараларын баетуга зур леш керткн. Сезне фикерегез, блки, башка трледер.
Г. Т. Габделаббар л-Кандалый фндене шигырьлре ул кадр к тгаллекъсез 80 булмаса да, шактый дпк в дбиятка хилаф ирлре бардыр.
– Сез аны Каюм Насыйри тзеп чыгарган «Фвакиел-лса фил дбият» исемле хрестоматия-дреслекк кертелгн шигырьлре буенча гына хкем йртсез сыман. Башка шагыйрьлрг карашыгыз нинди?
80
Тгаллекъсез – бйлнешсез.
Г. Т. Суфи Аллаияр в Утыз Имни хзртлре бертрле назымлырак шигырь сйли белмешлр ис д, тик тсаувыф бабында 81 гына сйлгннр.
– Бу очракта сз крштереп, бхск д керерг була. сезнеч, аларга нрс итмгн со?
Г. Т. гр ул фнделр дньяга в аны халкына да бераз илтифат итеп… киткн булсалар, хзерге кнд исемнре тагы да артык хер ил зикер ителер иде.
– Татар халкыны тарихы ерак гасырларга киткн. Димк, аны милли мднияте д бик борынгы саналырга хаклы. Олы дбиятыбызны брктле чишм башы да нкъ мен шигъри ирлектн сл-сут алган.
81
Тсаувыф бабында – суфыйчылыкка бйлнешле.
Г. Т. Ник со безне татарлар, дньяда шулкадр гасыр гомер итеп, бер нлерк шигырь яза алмаганнар?
– Болай кистереп йтерг хакыбыз бармы икн?! бит ле Кол Галиг кадр д шигъри иатка тартылган затлар байтак булган ласа. Монда сбплрне ачыклау сорала.
Г. Т. лл телдн сйлчелр булып та, язып алучылар булмыйча, ул шигырьлр шагыйрьлре берл берг каберг кмелдеме? Ихтимал, шулайдыр, язып алучы булмагандыр.
– Инде якынрак чорларга кайтыйк…
Г. Т. ле истн чыккан икн, тагы бер ярты казакъ, ярты татар Акмелла хзртлре бар икн. Ул да шигырь язган… Безне 17 октябрьдн со мйданга чыккан ике бек шагыйрьлремез рнкне шул мрхм Акмелладан алганнар булырга кирк.
– Сез 1905–1907 елгы инкыйлаб дулкынында ктрелеп чыккан шагыйрьлр Мит Гафури белн Нип Думавины кзд тотасыз кк.
Г. Т. Дрест… р тарафтан яхшы ук шагыйрьлр баш ктрделр. Моннан со да ктрелерлр.
– Тнтрелеш басымы астында кабул ителгн патша манифесты (1905 ел, 17 октябрь), башта беркадр хокукый иеллеклр китерс д, аяусыз реакция елларында аларны барысы да кире тартып алына. Длти алдау галмте кплрне метен згн. Мен сез 1912 елны апреленд Уфага барып кайтырга ният кылгансыз. Калмдшегез Мит Гафурины ниндирк кыяфтт крдегез?
Г. Т. Ул миа караганда да уашланган в днья тарафыннан басылган кеби кренде. Аны белн безне гмбез кп вакыт кзлр аркылы гына кыйлына иде. Читтн безне караган кеше, икемезне ле ген хисапсыз каты шаярып, сора аналары кыйнап, бер минут элек кен ылаудан туктаган балаларга охшатыр иде.
– Кптн крешмгн ике шагыйрьне очрашуы нишлп алай килеп чыкты со?
Г. Т. Нишлик со? Шаярыр идек – ле ген язмыш ханым кыйнаган; ылар идек – ле кздн яшемез д кипкн… йе, ле кздн яшемез д кипкн. Килчктге шатлык – яки ерак, яки юк.
– «Миллтк файда урынына зарар» исемле фельетоныгызда леге д баягы Мит Гафурины аерым тематик срлре, тглрк йткнд, «Кызларга махсус милли шигырьлр» м «Ирлрг махсус милли шигырьлр» дигн ыентыклары тнкыйть зген алынган. Аа сезне «трт башы» тиеп узган очраклар башка кайбер мкаллрегезд д кзг чалынып кит. Хтта ле бер хатыгызда да: «Мин… Мит Гафурины «булмый» урынына «булмай»ларын терпеть не могу», – дип, чнечкеле тст искртеп ткнсез. рхлд, туры Тукайны бу шагыйрь хакында балле гомуми фикере бардыр бит?